Sahelikungo jamanaw ka tɔnba (AES) : Donɲɔgɔnna bε k’a dakun laban sεgεrε

Jamana saba ninnu ɲεmɔgɔw ka lajε min kεra feburuyekalo tile 12 ka se a tile 14 ma san 2024, o kɔfε, kunun i kɔrɔ, AES minisiriw fana ye lajε kε Wagadugu Burukina Faso faaba la. Mali, Nizεri ani Burukina Faso, o minisiri mugan ɲɔgɔnna tun b’a kεnε kan. A b’i n’a fɔ u ye laɲinin minnu kε Bamakɔ, nin ta bε sɔn ka kε olu waleyali ye. Lajε in daminεni ɲεmɔgɔya tun bε Burukina Faso lafasa ani sɔrɔdasi kɔrɔw minisiri Zenerali de Birigadi Kasumu Kulubali bolo.

Liputako-Guruma jεkuluba ka waleyalikulu sekeretεri ka dantigεli kɔrɔfɔw kɔfε, Nizεri lafasa minisiri min tun y’u ka cidenkulu ɲεmɔgɔ ye, o y’a ka nisɔndiya jira AES minisiriw ka lajε in sigili la Wagadugu, Bamakɔ ta kɔfε ; o min senfε, jamana saba ninnu nafoloko ni wariko minisiriw an’u kɔkankow minisiriw tun b’o kεnε kan.

Zenerali Salifu Modi ka fɔ la, o lajε ninnu kuncεra ni laɲinin gεlεnw ye. A laɲinin dɔw tun b’a jira, ko ka jamana saba ninnu nafoloko ni politikiko donɲɔgɔnna sennateliya, ka kεɲε ni u jamanakuntigiw ka yecogo ye.

Nizεri cidenkulu ɲεmɔgɔ in y’a jira ko nin lajε in bεnna ni Mali, Burukina Faso ani Nizεri kεli ye ka ŋanita ta zanwuyekalo tile 28 san 2024, k’u foosi ka bɔ Afiriki tilebinyanfan nafoloko tɔnba (Cedeao) la. Zenerali salifu Modi ko nin waati in na, (Cedeao) kεlen bε faralitɔn ye ; ka da a kan, a bε k’a sigikan sira bila. O misali dɔ ye ɲangili juguw tali ye ka da an ka jamanaw kan, n’a sendonni ye u kɔnɔkow la.

Zenerali Salifu Modi ka fɔ la, taabolo fεn o fεn bε boli ɲɔgɔndεmεn danbe ɲumanw kan, (Cedeao) bε k’o bεε kε bolokɔfεko ye. A selen tε ka jamanaw ni jamanadenw haminanko gεlεnw ɲεnabɔ Sahelikungo kɔnɔ.  A y’a jira ko olu ye ŋaniya min ta, n’u tεna segin u kɔ o la bilen, u hami don o ka kε faraɲɔgɔnkantɔn sigilen ye AES jamanaw cε, i n’a fɔ laɲinin kεra o min ye AES sigidon Bamakɔ. Jamanaw kɔkankow minisiriw de y’o laɲininw kε u ka lajε fɔlɔ senfε Bamakɔ desanburukalo tile 1^lɔ san 2023. A ko nin lajε in dabɔra ka AES bεnkan kalan k’a lajε ni latilentaw b’a la k’o kε, u kεlen kɔ k’u foosi ka bɔ (Cedeao) la, ani ka bεnkansεbεn labεn u ka faraɲɔgɔnkantɔn in na, min b’a to u ka se ka fangabulon kologεlεnw sigi.

Mali mara ni desantaralizasɔn minisiri, ni Mali cidenkulu ɲεmɔgɔ don, o y’a jira ko dɔgɔkun damadɔ u kεlen kɔ k’a ɲinin ka jεɲɔgɔnya don Burukina faso, Nizεri ani Mali cε, jamanakuntigiw ye ŋaniya ta sεtanburukalo tile 16 san 2023, ka AES sigi senkan, ni bolonɔ bilali ye Liputako-Guruma bεnkansεbεn na. Kolonεli Abudulayi Mayiga bolo, hali a ma kalo duuru kuntaala bɔ fɔlɔ, tɔnba in sigilen kɔ, dɔ b’a la ka fara jεɲɔgɔnyasiraw kan jamanaw cε. Ko caman kεra ; wa kunkɔrɔtaw bε ka sɔrɔ basigi sabatili ani politikiko nasiraw la donɲɔgɔnna kama.

Ɲεtaa sɔrɔla kojugubakε kεlεli la k’a sababu kε ɲɔgɔndεmεn ye ni kεlεcεw ni kεlεminεnw bilali ye ɲɔgɔn ka bolo kan. Kolonεli Abudulayi Mayiga ko Kolonεli Asimi Goyita hami ye jε jiidili ye, a hakili bε a n’a balimakε fila ka kuntilenna minεnen na. O de kosɔn, a ye cidenw bila ka na nin lajε in na. Minisiri wolonwula, bulonba kɔnseye kelen ani gɔfεrεnaman tɔgɔla baarakεla tan ɲɔgɔnna y’o cidenw ye.

O b’a jira ko Mali hami ye ka AES kε tɔn barikamaba ye donɲɔgɔnna nasira la baara suguya caman latεmεnni kama u ni ɲɔgɔn cε. A sabatili an’a sabatibaliya, o b’a jamanaw yεrε bolo. Sira kɔni dayεlεla minisiriw fε u ka lajε senfε nowanburukalo tile 25 san 2023 Bamakɔ. O lajε kuncεtɔ, u ye laɲinin ɲumanw kε AES nafoloko yiriwali la ; kεrεnkεrεnnenya la, ni poroze nafamabaw sigili ye senkan an ka nafoloko basigili kama, baarabaw kεli kama AES kɔnɔ nɔgɔya la, min b’a to an bε se nafoloko ni wariko faraɲɔgɔnkan ma.

 Abudulayi Mayiga ye hakililajigin kε, ko kɔkankow minisiriw ka lajε senfε Bamakɔ nowanburukalo tile 30 ka se desanburukalo tile 1^lɔ ma san 2023, u y’a ɲinin AES laɲininw ka walangata ka se fanga kεcogo ani nafoloko yiriwali ma. U ye laɲinin kε faraɲɔgɔnkantɔn ka sigi Burukina faso, Nizεri ani Mali fε, n’o ye kɔnfederasɔn ko ye, sanni ka se federasɔn sigili ma u jamana saba fε.

Kolonεli Mayiga y’a jira k’o laɲinin ninnu fεsεfεsεlen, ko dɔw bɔra ni ko wεrεw ye ; kεrεnkεrεnnenya la, kumaɲɔgɔnya labεncogo AES kɔnɔ, AES bεnkan ja sugandili, a logo n’o y’a taamasiyεn ye, kunnafoni tɔpɔtɔli mabεncogo, ani kɔlɔsili dabaliw sigili senkan, ni bin kεra an kan, wulikajɔw kεcogo ka kunbεnni kε ani kunnafonisira kuraw tɔpɔtɔcogo, minnu b’a ɲinin ka mangoya lase an ma. Minisiri y’a jira, ko Wagadugu lajε in bεna politiki kunkankow fεsεfεsε, an foosilen kɔ ka bɔ (Cedeao) la.
An foosili ka bɔ (Cedeao) la, o bε sɔn ka sira kura dayεlε an ye badenya sinsinni na an cε, ka ɲɔgɔndεmεn ni donɲɔgɔnna fana sinsin, k’a sɔrɔ kɔkanjamana wεrε ma balamini an cε, walima k’a ɲinin k’an fɔ ɲɔgɔn kɔ. Kolonεli Abudulayi Mayiga ka fɔ la, (Cedeao) min tun dabɔra donɲɔgɔnna tɔnba kama, o kεra faralitɔn ye, k’a yεrε to kɔkanjamanaw ka bila la, k’olu dɔrɔn nafaw ɲinin, ni ɲagili juguw binni ye a tɔndenw kan ; i n’a fɔ Nizεri filε o kɔrɔ cogo min na. A ka fɔ la, AES tεna kε (Cedeao) ɲɔgɔn ye abada.

Burukina faso lafasa ani sɔrɔdasi kɔrɔw minisiri Zenerali de Birigadi Kasumu Kulubli ka dantigεli kɔrɔfɔ kɔnɔ, a y’a jira, ko kabini bolonɔ bilala AES bεnkansεbεn na, dakun caman tεmεnna ; AES bε ka fanga sɔrɔ dɔɔnin-dɔɔnin ka taa a fε baara suguya caman na. Ale fε, Afiriki tilebinyanfan jamanadenw, ani kεrεnkεrεnnenya la, AES jamanadenw, u mako bε yεlεma donni na kow cogoya la kosεbε. O de kosɔn u sɔnna jamanakuntigi saba ninnu hakilila ma. 

Jamana saba ninnu k’u foosi ka bɔ (Cedeao) la, Zenerali kasumu Kulubali y’o foli ni waleɲumandɔn kε. Ka laban ka foli ni tanuni lase jamanakuntigi saba ninnu ma u ka hakiliɲumantigiya an’u ka fasodenɲumanya la. A ka fɔ la, nin lajε min ye jamanakuntigiw ta ɲεbila ye, a kuncεtɔ, u bεna laseli kε. 

Jedone JAMA

Dɔkala Yusufu JARA