Sisɛmara fanba sirilen bɛ kuranko la
A bɛ waati jan bɔ sisan, sisɛ dunan minnu bɛ mara mɔgɔw fɛ an ka jamana kɔnɔ yan, o sogo kanunen don kosɛbɛ sannikɛlaw fɛ, ka da u sɔngɔ nɔgɔya kan. U da ka di ni an ka farafinsisɛw ye kosɛbɛ. wa sɔngɔko yɛrɛ k’i bɔ a la, a sisɛw ka bon, u tɔlɔlen don. Nka, an bɛ don min na, sisɛsogo bɛ ka dɔgɔya Bamakɔ suguw la. Kuranko gɛlɛya y’a sababu ye ; wa samiyɛ yɛrɛ bɛ k’a tɔ kolon k’a la.
A kɛlen bɛ sababu ye sisɛsogosannaw k’u ɲɛsin kɔkan
sisɛsogow ma, minnu bɛ na karitɔnw kɔnɔ. Kasɔrɔ o sogo suguya ninnu ladonni an
ka jamana kɔnɔ, o kɔnnen don sariya fɛ, ka da sayiko kan.
Fatumata Kantɛ bɔra ka sefawari dɔrɔmɛ kɛmɛ naani (d400) bɔ ka don sisɛworo u ka denbaya ka nisɔndiyako dɔ kama. Ale ye Kalaban-kɔrɔka ye. A ka fɔ la, sisɛsogo sɔngɔ yɛlɛnna kosɛbɛ Asura waati la ; n’o tɛ ko fɔlɔ, ale tun bɛ sisɛ kelen san d600 walima d700. Nka kabini Asura kunbɔra, u sinna ka sisɛ sɔgɔn yɛlɛn ka se d800 fo d1 000 ma. A ye kg10 san karitɔnkɔnɔsɛsogo la Sugunin kura la. Jɔnnin kelen b’a dɔn o sogo ninnu bɛ bɔ yɔrɔ min na ? Fatumata Kantɛ kɔni k’ale t’u bɔyɔrɔ dɔn.
Laji Buwarɛ bɛ sisɛmara la o bɛ san duuru bɔ ; sisɛso b’a bolo. Ale fɛ sisɛko gɛlɛya bɛ tali kɛ kuranko gɛlɛya la, an ka jamana kɔnɔ. A k’o degunba bɛ sisɛmaralaw kan ; sisɛw makoba bɛ kuranyeelen la walasa ka se ka dumuni kɛ waati bɛɛ la. Ani, walasa fanw ka se ka tɔrɔ koɲuman, mansin min bɛ yen o kama, o bɛ lataama ni kuran ye. Hali sisɛdumuniw bɛ dilan ni mansinw fana ye.
Laji ka fɔ la, waatiw tɛmɛnna, olu tun bɛ sisɛfan caman san k’u kɛ mansinw kɔnɔ
tɔrɔli kama ; nka a ko farati b’o la sisan ; sabula ni kuran ma na
lɛrɛ 20 kuntaala kɔnɔ, o y’o fan bɛɛ tiɲɛnen ye. Ale bɛ sisɛ kelen feere d600.
A ko hali minnu bɛ na sisɛfanw ta olu bolo ka taa u ta ɲinin u kunna, u tɛ sɔn
ka caman san bilen, tiɲɛta kana na caya a la. Laji Buwarɛ ko sisɛfan 300 delila
ka tiɲɛ ale ye k’a sababu kɛ kurantigɛ ye.
KA SISƐ SƆRƆYƆRƆ CAYA- Samiyɛ bɛ sisɛmara
gɛlɛya a baarakɛlaw bolo. Amadu Tarawele bɛ sisɛdenw san k’u lamara, n’u sera
feereli ma, a b’u feere. Ale y’a jira ko sisɛmara de ka gɛlɛn samiyɛ fɛ. Sabula
sumaya ka jugu u ma kosɛbɛ ; sisɛdumuni sɔngɔ fana ka gɛlɛn o waati kelen
na. U b’o bɔrɛ kelen san d6 000.
Ka da nin gɛlɛyaw kan sisɛmara la, mɔgɔ caman y’a ŋaniya ka baara in jɔ fɔlɔ. Nka,
Amadu Tarawele bɛ ka tɛmɛn n’a ye halibi, ka da a kan min bɛ sisɛdenw feere ale
ma, o ma fɛn fara u ni ɲɔgɔn cɛ sisɛsɔngɔ kan fɔlɔ. Ale bɛ sisɛden kelen san a
bolo d130 la, k’u balo k’u kɔfili feerelikɛla wɛrɛw ma a kelen o kelen d480
walima d500 la. Olu fana b’u kɔfili sisɛsogodunnaw ma a kelen o kelen d750 la,
fo ka caya n’o ye yɛrɛ.
Mamudu Kulubali ye sisɛsotigi ye Baginda kɔfɛ, o fana
k’ale ye sisɛdɛsɛ in kɔlɔsi suguw la, ka sisɛworo dunanw caya an senkɔrɔ. Sisɛsogo
dunanw dun ladonni an ka jamana kɔnɔ, o bɛ yan sisɛmaralaw timinangoya u ka
baara la. Sisɛden 2.000 ni kɔ b’ale bolo a ka suulu kɔnɔ. A ka sannikɛla ɲumanw
ye lotolitigiw ani suguw la sisɛfeerelaw ye. A b’a kelen o kelen feere d500 fo
d600.
Sisɛdɛsɛ in bɛ ka lotolitigiw bila ka dɔn yɛlɛma ɲama kɔrɔ. Lotoli dɔ tobilikɛla y’a jira, k’olu bɛ to ka dɔ bɔ u ka sisɛ santa hakɛ la sanga ni waati bɛɛ la. Tuma dɔw la a k’u bɛ sisɛ 60 san dɔrɔmɛ ba mugan ni seegin (d24 000). Nka ka da sisɛdɛsɛ kan, olu bɛ k’u ɲɛsin kɔkan sisɛsogo ma. Ale tun bɔra ka o karitɔn 10 san ka taa o lamara firigo kɔnɔ. A k’a sisɛsogo suguya fila bɛɛ ye da kelen ye olu fɛ, nka, a bɛ se ka kɛ saniyako cogoya b’u ni yantaw bɔ ɲɔgɔn na.
Ka yɛlɛma kɔkan sisɛsogo kan, o tɛ Isa Mayiga mako ɲɛ ; sabula ale ye sisɛ wuusulen feerebaa ye. A ka sannikɛla fanba ye sisɛ kuuru mumɛ sanbaaw ye. Walasa a ka baara kana jɔ k’a sababu kɛ sisɛ sɔrɔbaliya ye, a y’a ŋaniya ka sɔrɔcogo wɛrɛ ɲɛɲinin. Ale bɛ sisɛ kelen feere d600 walima d800. A ye nin kunnafoniw di k’a sigilen to sɛsi dɔ kan gitɔrɔnda la, sisɛw dulonnen bɛ wuusulan kɔnɔ.
Dɔkala Yusufu JARA
Fatoumata Mory SIDIBE
Sɛnɛ minisiri Daniyɛli Simeyɔn Kelema ye taama kɛ sɛtanburukalo tile 19 ka se a tile 20 ma jamana cɛmancɛyanfan CMDT ka sɛnɛkɛmaraw (Fana, Dɔyila ani Baginda) kɔnɔ.
