K’a ta numan fε ka taa kinin fε : Iyadi Agi Gali, Amadu Kufa, Aligabasi Agi Intala ani Fahadi Agi Alimahamudu Sariya dɔ tara wariko ni nafoloko minisiri Aluseni Sanu fε marisikalo tile 8 san 2024, ka wariko ɲangiliw ta ka mɔgɔ caman sεgεrε, minnu bε marifatigikulu kojugubakεlaw la ; i n’a fɔ. Iyadi Agi Gali, Amadu Bari n’a bε wele Amadunu Kufa, Aligabasi Agi Intala, Bilali Agi Aserifu, Fahadi Agi Alimahamudu ani Asafagi Agi Buhada. Siga kεlen don u la ni kojugubakε ye diɲε kojugubakεkuluw fε, wari donni kojugubakε dafε, kεlεminεnw b’u bolo kojugubakε kama k’a sɔrɔ o minεnw yamaruyalen t’u ma, dan karili faso kelenya la, dan karili faso dugukolo la, ani ka jεɲɔgɔnya kε ni kojugubakεlaw ye. Wariw ni nafolomafεn fεn o fεn b’u tɔgɔ la, k’u bali k’olu lasɔrɔ kalo wɔɔrɔ kuntaala kɔnɔ ; wa dɔ bε se ka fara o sarati in kan n’o b’a kun bɔ. Hakililafɔw la, Dr Ali Tunkara min ye bεn, lafasa ani basigi kunkankow dɔnbaa ŋana ye Basigi ni fεεrεw kalansoba la Sahelikungo kɔnɔ (CE3S), o y’a fεla fɔ ŋaniya in yanga an’a kɔlɔlɔw kan mɔgɔ kofɔlen ninnu kan, ŋaniya in waleyali ani Mali sigiɲɔgɔn jamana dɔw sendonni a ko la. Ɲininnikεla in bolo, mɔgɔ minnu kofɔlen don sεbεn kɔnɔ ni ɲangiliw ɲεsinnen b’u ma, Mali gɔfεrεnaman fε, u bε kojugubakεkuluw la, tuma dɔw yεrε la u bε jamana bɔrɔtɔbaaw fε. Dr Ali Tunkara ka fɔ la, Mɔgɔ kofɔlen ninnu koronni nin cogo la, o b’a kun bɔ. Sabula a b’a to Mali gɔfεrεnaman ka se k’a jira diɲεmaa na ani jamana minnu bε sɔn ka k’u jabaala donbaaw ye, ko kojugubakεlaw don. O siratigε la, wari labɔli u fε, ani wari bilali u ka bolo kan wariko cakεdaw fε i n’a fɔ bankiw walima sira wεrεw fε, okɔnnen don Mali gɔfεrεnaman fε, ani jamanaw fε, minnu y’u bolonɔ bila kojugubakε kεlεli ani nafolo sɔrɔcogo jugu bεnkansεbεn na. Nin ye kangaridakan gεlεn ye Mali gɔfεrεnaman fε ka ɲεsin jamanaw ma, minnu bε kojugubakεlaw kɔkɔrɔ, k’u bisimila, k’a jira u la, ko tuma min na n’i ye kojugubakεla bisimila, o bε sin k’a jira k’i ye u dεmεnbaa ye Mali kan u ka dansagonwale suguya bεε la, ani kojugubakε musaka dili. Wa nin ye seere ɲuman ye Mali gɔfεrεnaman bolo, ka ba don hadamadenya hakεw lakananni bεnkanw na kojugubakε kεlεli nasira la an’a musaka dili la. Ɲininnikεla in y’a jira fana, ko fangako (dipulomasi) la, cikan don ka ɲεsin o jamanaw ma, minnu bε sɔn ka kojugubakεlaw Iyadi Agi Gali, Amadunu Kufa walima Bilali Agi Aserifu misimila. Nin mɔgɔ ninnu kofɔli Mali gɔfεrεnaman fε, o b’a jira, ko mɔgɔw don, minnu tε Mali kokεɲɔgɔnw ye, wa u man kan ka k’o ye jamanaw fana bolo, minnu bε sɔn k’u bisimila ; kasɔrɔ mɔgɔw yεrε don, minnu taabolo kɔnnen don diɲε tɔnba fε. KƆLƆLƆW U KAN- Fεn min ye ŋaniya in kɔlɔlɔw ye mɔgɔ kofɔlen ninnu kan, Dr Ali Tunkara y’a jira, k’a b’u bali ka wariw ci. Ani fana, a b’u bali ka taamaw kε sanfεsiraw fε, dugumasiraw ani jikansiraw fε ; sabula ŋaniya in ma dan u kofɔli dɔrɔn ma. A ɲεsinnen bε sεbεnw fana ma, minnu b’u bolo Mali gɔfεrεnaman tɔgɔ la. A kɔlɔlɔ ye min ye mɔgɔ kofɔlenw kan, o y’o sεbεnw nafa banni ye u kan. U tε mako ɲε u ye bilen. Cikan don ka ɲεsin dancεw kɔlɔsili polisiw ma, minnu bε hadamadenw an’u ka wariw taakaseginw jate minε, u kana baara kε ni mɔgɔ kofɔlen ninnu ye bilen, sabula kojugubakεlaw don, wa u bε ka dεmεn don kojugubakε cakεda caman na, minnu bε dansagonwalew la Mali kɔnɔ ani Sahelikungo kɔnɔ. Kɔlɔlɔw u kan, Dr Tunkara hakili la nin ye dan sigili ye u n’u madεmεnbaaw ka kow la. Tuma min na jamanaw b’a la k’u ɲεsin kojugubakε kεlεli ma a ɲεma, ni nin ŋaniya in tara, u n’a waleyali labato a ɲεma. Nka, a k’a ka gεlεn jamanaw ma bi i n’a fɔ Alizeri, ka ŋaniya in labato mɔgɔ kofɔlenw kan ; ka da a kan u dagalen don yen ani jamana wεrεw la. Ali Tunkara ko o jamana ninnu ka ko ma jε Mali gɔfεrεnaman bolo ; sabula a b’a la ka mɔgɔw bisimila, minnu kofɔlen don Mali fε ka jεɲɔgɔnya kɔn n’u ye. O de kosɔn Mali b’u fana jate a jugu jamanaw ye. wa a ka telin don nataw la, ka fangako (dipulomasi) sira da geren a n’o jamanaw cε ka gεlεyaba don a n’u cε. Fεn min bε Mali dusukasi ka taa a fε, o ye mɔgɔ kofɔlenw bε jamana minnu na, bonya ni karaama bε ka ta k’u sεgεrε u bisimila jamanaw fε ɲangiliw n’u ta bεε kojugubakεla ninnu kan, wa u bε ka tεmεn n’u ka dansagonwalew ye ka ɲεsin Mali ma. Ŋaniya talen yanga kiiriko nasira la, a b’a to Mali gɔfεrεnaman ka se ka kiimεni kε a sigiɲɔgɔn jamanaw kan, k’a dɔn minnu y’a ɲiw ye ani minnu y’a juw ye, kεrεnkεrεnnenya la kojugubakε kεlεli nasira la. Ŋaniya in b’a to jamana tɔw k’u yεrε cogoya dɔn ni Mali ye. O la, minnu b’a dɔn k’olu de b’a la ka kojugubakεlaw bisimila ka jεɲɔgɔnya kε n’u ye, ka fara Mali bɔrɔtɔli ɲininbaaw kan, n’u labanna ka fara o kojugubakεla kelenw kan, u ye Mali juguw ye. Jugu tε se ka minε minεcogo wεrε la ni jugu tε. A bε fiɲε bila u ni ɲɔgɔn cε ko caman na. Dr Ali Tunkara y’a jira ko mɔgɔ minnu kofɔlen filε Mali fε k’a jira ko kojugubakεlaw don, yala o tεna u bali ka sendon Malidenw yεrε dama cε sigikafɔ la wa ; o min daminεna. N’i ye jateminε kε ji ɲεmajɔlen na, sigikafɔ minnu kεra kojugubakε kan, a kεra minnu kεra Alizeri, Moritani walima Afuganisutan, mɔgɔ caman tun jatera k’u kε kojugubakεlaw ye, ka jεɲɔgɔnya kɔn u n’u ka jamanaw cε ; nka bεn sɔrɔli siratigε la, jamana dɔw sariyasunba bolo tɔnɔmina ka da a kɔ, sigikafɔ ka se ka kε bεn kuntaala jan sɔrɔli ani hadamadenya donɲɔgɔnna na. Nin mɔgɔ ninnu sεbεnni kojugubakεlaw tɔgɔsεbεn kɔnɔ, o b’a jira ko Iyadi Agi Gali, Amadunu Kufa ani marifatigikuluw ka tɔnba (Cma) mɔgɔ dɔw, jɔyɔrɔ b’u la bεn kuntaala jan sɔrɔli la. A ma fɔ ko ɲε bεna tugu u ka kojuguba kεlen bεε kan, walima minnu fɔlen don u kunkan sεbεnw kɔnɔ k’olu bε bila bolo kɔfε ; nka diɲε taabolo min bε nɔgɔya ɲinin fangatigi ni fangantan cε, ni sinsin kεra o kan lafiya kuntaala jan sɔrɔliko la, nin mɔgɔ minnu kofɔlen filε kojugubakεlaw fε, a bε se ka kε u bε laban k’u yεrε sɔrɔ fɔkabεnw kεnε kan kokura ni diɲεmaa ani Mali fasojama yεrε ka jεn ye. Jedone JAMA et
Dɔkala Yusufu Jara
Denmisɛnw bɛ ka kalan bila ka firi Kɔfilacɛ damanda kan Kangaba sɛrɛkili kɔnɔ kosɛbɛ sisan. Cɛmannin fara musomannin kan, u kɛlen bɛ ka Kɔfilacɛ damandaw fa tewu digɛn senni ani damanbɔgɔw koli kama sanu nɔfɛ. U bɛ firi dugukolo jalan kan i ko fɛn wɛrɛ, k’u jigi dalen to sa.
Kow gɛlɛyara Mali bolo. An tɛ se k’a fɔ fɔcogo wɛrɛ la n’o tɛ, Mali dɛsɛlen kɔ Santarafiriki la 0-0 kunun ntɛnɛn marisikalo tile 24 san 2025, kupudimɔni san 2026 ɲɛbila ntolantanw tile 6nan hukumu kɔnɔ.
Taamasiyɛnnanw jɔra Bamakɔ ani jamana marayɔrɔ caman faabaw la k’a daminɛ san 1992 la, walasa ka hakililajigin kɛ Malidenw ka wulikajɔba la demokarasi nɔfɛ.
Lajɛ in ɲɛmɔgɔya tun bɛ minisiriɲɛmɔgɔ Zenerali de diwisɔn Abudulayi Mayiga bolo. A y’a gɛlɛya cakɛdaw ma, minnu bɛna degedenw sɔrɔ, u ka baaradege sarati fɔ ka gɛlɛya u ye.
Denmisɛnninw (cɛmanw ni musomanw) bɛ nin laadalako in kɛ ni sunkalo ye tile 10 sɔrɔ. Laada min don, hakilimaw ka fɔ la, a bɛ ɲɔgɔndɛmɛn ani ku-ɲɔgɔn-kan hakilila de kofɔ.
Selen Marɔku sibiri su k’a dugu jɛ kari la, degelikaramɔgɔ Tɔmu Sɛnfiye n’a ka cɛdenw y’u ka farifoni balontanko fɔlɔ kɛ ntɛnɛn marisikalo tile 17 san 2025. Cidenkulu mɔgɔ tɔw ka kan ka se Ujuda bi tarata ni Ala sɔnna. Ujuda ye dugu ye, min bɛ Marɔku ni Alizeri dancɛ la.
