Gan bɔlen bɛ nin sugu in na kosɛbɛ
Gan kanunen don kosɛbɛ nako la. Samiyɛ in na, nafɛn suguya dɔjannin in bɛ dun kosɛbɛ an ka jamana kɔnɔ.
Utikalo tɛmɛnnen in arabadon dɔ fɛ, kabasenw tun tigɛ-tigɛlen bɛ kabakolo la Woninda ani Bosola suguw kunna Bamakɔ faaba kɔnɔ. Feerelikɛlaw ni sannikɛlaw tun b’u tannifilafili la sɔngɔtɛrɛmɛn na. Hawa Samanin ye ganfeerela ye nin y’a san 6 ye. Muso san bi naani ni kɔ in tun sigilen bɛ sɛsi dɔ kan tamatifeerela dɔ ani kabafeerela dɔ kɛrɛfɛ. Ale ye faranfasiya di, ko gan suguya ye fila ye : gan kurunnin ani gan jan.
Hawa Samanin bɛ ganbɔrɛ san
sefawari dɔrɔmɛ ba fila
ani kɛmɛ seegin
(d2 800) walima d3 000), ka sɔrɔ k’u
tila-tila seginninw kɔnɔ, k’o
kelenna kɔfili d100 walima d150. A bɛ sɔrɔ min k’o ganfeere
la, a b’a mako misɛnnin caman ɲɛnabɔ a yɛrɛ ye o la,
i n’a fɔ a ka tobilikɛminɛnw. A ka
fɔ la, olu bɛ gan tigɛ Woninda
musow bolo, minnu bɛ taa a ta Sikaso mara kɔnɔ. O
taakasegin Sotarama na, a k’o bɛ tile naani bɔ. Hawa
Samanin ko ɲinan, ganfeere nafa ka dɔgɔ, a t’a
salon bɔ. Ka da a kan, gan bɔlenba don
ɲinan kosɛbɛ ka tɛmɛn
san 2023 kan. A k’ale bɛ se ka
d100 fo d200 sɔrɔ tɔnɔ ye ganbɔrɛ kelen
na. Kasɔrɔ salon, a
k’ale ka tɔnɔ tun b’a
ta d400 na ka se d500 ma ganbɔrɛ la.
Tɛnɛn Togola fana
ye ganfeerela ye, min b’a ka ganw ta Medina-kura suguninkura « Sikaso pilasi »
la. Nin y’ale san naani ye baara in na. A y’a jira k’a bɛ se ka
d300 fo d400 sɔrɔ tɔnɔ ye ganbɔrɛ kelen na.
Nka, ko don dɔw bɛ kɛ, ale tɛ fosi sɔrɔ bɔrɛ kelen sɔngɔ kan. Kasɔrɔ ko salon
a tun bɛ tɔnɔba sɔrɔ a ka
jago la. Tɛnɛn Togola
ka fɔ la, gansannaw tɛ ka girin
u kan fɔlɔ halibi. Ɲinan a k’a
bɛ ganbɔrɛ ta
d800 ; kasɔrɔ salon,
d2 500 tun bɛ don a la.
A tɔɲɔgɔnmuso Aminata Kulubali bɛ feere kɛ Jelibugu sugu la. An y’ale kumaɲɔgɔnya sibiridon dɔ fɛ utikalo kɔnɔ sanji misɛnnin kɔrɔ. A tun kɛlen bɛ k’a ka ganw sarada tabaliba kan ton seegin, a kelenna ye d50 ye. A ko tuma dɔw yɛrɛ la, gan sara kelen bɛ ganden 10 bɔ. O b’a jira ko a ka ca kosɛbɛ o waatiw la. A ko salon, ale tun bɛ gan kurunnin bɔrɛ ta d2 500 ; kasɔrɔ o ye d1 000 ye ɲinan suguninkura la walima Dɔsolo Tarawele ka sugunin na Medini-kura. Nka ko tɔnɔ bɛrɛ tɛ ka sɔrɔ a la ; a tɛ tɛmɛn d150 walima d200 kan bɔrɛ la.
GAN BANA- Zakelini Dakuwo tun bɛ sanni na Nafaji sugu la, Bamakɔ komini I kɔnɔ. A y’a jira ko ganna kɔfɛ (n’o ye najikan jan) ye, gan bɛ se ka kɛ na suguya caman ye i n’a fɔ tigadɛgɛ. A ko gan bɔlen bɛ ɲinan kosɛbɛ ; sabula salon ale tun bɛ kɛmɛna san ; nka ɲinan bi wɔɔrɔla b’ale ka na bɔ.
Gansɛnɛnaw y’a jira ko gan ɲɛna ɲinan kosɛbɛ. Moriba Balo ye sɛnɛkɛla ye, ganforo taari 7 bɛ min bolo Dogobala-Kɔla, Safo komini kɔnɔ. A k’ale bɛ san caman bɔ nin baara in na. Min ye gan caya kosɛbɛ ɲinan, bana de ma don u la. Kasɔrɔ bana suguya dɔ, a ma min sidɔn, o ye gan tiɲɛ kosɛbɛ salon.
O de kosɔn mɔgɔ caman ye dɔ fara ganbɔrɛ sɔngɔ kan k’a se d3 000 fo d3 800 ma, min b’a to u dɛsɛra tɔnɔ min na salon, u ka se k’o nɔnabila sɔrɔ. O hakilila in de ye ganforotigi caman bila ka gan sɛbɛkɔrɔ sɛnɛ, fo ka na ɲɔgɔn gala suguw la. Ale si bɛ san 48 na ; wa k’o y’ale yɛrɛ bila ka taari 7 sɛnɛ a la ɲinan ; kasɔrɔ san tɛmɛnnenw na, ale tun tɛ tɛmɛn taari 2 kan. Samiyɛ fɛ ganbɔrɛ kelen bɛ sɔrɔ d800 na ; nka tilema fɛ a bɛ se d2 000 ma. Moriba Balo ka fɔ la, ale bɛ se ka miliyɔn 2 fo 3 sɔrɔ tɔnɔ ye a ka ganfeere la.
Yusufu Danbɛlɛ y’a ŋaniya ka taari tilancɛ sɛnɛ gan na ɲinan. Kasɔrɔ taari tilancɛ ta tilancɛ tun b’a bolo. A k’a sera ka sigiyɔrɔ (dugukolo) fila san o nafa la. Yusufu y’a jira ko gansɛnɛ nafa ka bon kosɛbɛ, wa gan ma ka di kosɛbɛ dumuni na. A k’ale y’o dɔn a ka nafa la salon ; ka da a kan, a ye d500 fo d600 sɔrɔ gan jan bɔrɛ kelen o kelen kunna, ka d1 500 sɔrɔ gan kurunnin bɔrɛ kelen o kelen kunna.
NAFA BƐ GAN DUNNI NA- Sɛnɛfɛn suguyaw ɲɛtaa sabatili cakɛdabolofara kuntigi sɛnɛko ɲɛmɔgɔso (DNA) la, o ye Cɛmɔkɔ Lanfiya Ture ye. Ale y’a jira ko gan bɔra ɲinan kosɛbɛ ka tɛmɛn salon kan ; ka da a kan bana ma don gan na ɲinan. A k’u ye fura jɔnjɔn sɔrɔ gan na ɲinan ; o de kosɔn bana ma se ka tiɲɛni k’a la. Cɛmɔkɔ Lanfiya Ture ka fɔ la, san naani labanw kɔnɔ, Mali ye gan tɔni 700.000 ɲɔgɔnna sɔrɔ ganforo taari 60.000 sɛnɛni na ; o b’a jira ko tɔni 12 sɔrɔla taari kelen o kelen na.
Baloko nasira la, gan ye sanu damandingɛ ye hadamaden
ka kɛnɛyako la. Suma
Alekisiya Dakuwo ye baloko ɲuman dɔnbaa ŋana
ye ; ale y’a jira ko dumuni kɛfɛn min bɛ wele
« fu », o ka ca gan na. A bɛ dumuni yɛlɛmani nɔgɔya ;
wa witamini suguya minnu ye witamini « C » ye n’a bɛ dɔ fara
farikolo lakananni fanga kan, witamini « K » n’o bɛ joli
bali ka simin, olu bɛ gan na. Fɛn suguya
wɛrɛ b’a la,
min bɛ wele tubabukan na
« asidi foliki ». O ka ɲi musokɔnɔma ma kosɛbɛ. A ko
gan jɔyɔrɔ ka bon
farikolo jeninbanaw kunbɛnni na, ani
bana dagalenw furakɛli la.
Walasa mɔgɔ ka se ka gan nafa sɔrɔ kosɛbɛ, a ɲuman y’a kɛnɛ dunni ye ka tɛmɛn a jalan kan. A bɛ se ka kɛ salati fana na.
Nuhun Sise ye farafinfurakɛla ye. Ale y’a jira ko an sigidaw la, a bɛ fɔ ko mɔgɔ min ye subaa ye, k’o tɛ sɔn gan na. Tiɲɛ don wa, nkalon don wa, o ma sɛmɛntiya. Nka a ko min kɔni jate bɛ minɛ kosɛbɛ, o ye, ko ni mɔgɔ min sera ka gan kɛnɛ den kelen ɲimin san daminɛ na, o y’o tigi lakanannen ye san kɔnɔ mɔgɔ juguw mantɔɔrɔ ma. Ani fana, ganmugu kutu ɲɛ kelen dunni sɔgɔma o sɔgɔma, k’o bɛ zanfaala kɛnɛya, ka farikolo nugunya.
Dɔkala
Yusufu Jara
Mohamed DIAWARA
San 2024-2025 Baki kiimɛni daminɛna ntɛnɛn zuwɛnkalo tile 23. Kalanden mumɛ ye mɔgɔ 199.449 ye ; musomannin y’u cɛla 95.437 ye. U tilalen don kiimɛnikɛyɔrɔ 533 cɛ ; Nbera b’o la Moritani, kiimɛniso 8.322 kɔnɔ.
Ɲɔgɔlɛnbɔla Nuhumu Sise n’a lakodɔnna kosɛbɛ ni Baa ɲɛngo ye, a fatura. A fatuli kɛra Mali bolo bɔlen ye a ka ɲɔgɔlɔnbɔla ŋanaw dɔ la pewu. A fatura Lopitali dimali la mɛkalo tile 24 san 2025 k’a si to san 68 na. Wa maanabɔlaba fana tun don, min ɲɔgɔnna tun ka dɔgɔn. A .
