
Mali ye paara jan taama
a ka sanu tɔpɔtɔcogo la. Furancɛlafanga jamanakuntigi Zenerali darimɛ Asimi
Goyita ye Mali sanufaga izinin jɔli tufaden fɔlɔ da kunun Bamakɔ
pankurunjiginkɛnɛ masurunna na Senu. Minisiriɲɛmɔgɔ Zenerali de diwisɔn
Abudulayi Mayiga, bulonba kuntigi Zenerali de kɔri darimɛ Maliki Jawu, gɔfɛrɛnaman
minisiri caman, i n’a fɔ dugujukɔrɔfɛnko minisiri Pr Amadu Keyita, Gurupu
Yadaran ɲɛmɔgɔ Irɛki Salikowu n’a nɔfɛjama ani lasigidenw, olu tun b’a kɛnɛ kan.
Sanufaga izinin in bɛna
se ka sanu tɔni 200 faga san kɔnɔ. A bɛna jɔ dugukolo taari 5 kan Modibo Keyita
tɔgɔla pankurunjiginkɛnɛ masurunna na Senu. Laboratuwariw, mangasaw, jitayɔrɔw
ni kurantayɔrɔw, ka fara basigi sabatiyɔrɔ kan, olu bɛ k’a la ka kɛɲɛ ni a
ɲɔgɔnnaw cogoya ye diɲɛ kɔnɔ.
Poroze in bɛ Mali sanuko
cakɛda (Soroma S.A) lahɔrɔma kɔnɔ, o ye faraɲɔgɔnkan cakɛda ye, min na Mali
niyɔrɔ a manakun na, o ye 62% ye, sefawari miliyɔn 600. Irisila Gurupu Yadaran ye
jɛɲɔgɔn jɔnjɔn y’a ko la. Poroze in bɛna se ka nafa min ladon o ye 173% ye. Mali
bɛna nafaba sɔrɔ a la sangaɲɔgɔnma kɔnɔ ka se 62% ma sefawari miliyari 25 san o
san, k’a daminɛ baaraw san 3nan na (san 2028).
Bamakɔ komini 6nan Mɛri
ka bisimilalikɔrɔfɔw kɔfɛ, Gurupu Yadaran ɲɛmɔgɔ y’a ka wasa jira furancɛlafanga
jamanakuntigi ni gɔfɛrɛnaman na poroze in senkɔrɔmadonni na. Irɛki Salikowu ka
fɔ la, nin jɛkabaara in ye teriya seereya ye tariku kɔnɔ Mali ni Irisila cɛ. A
ye hakililajigin kɛ, ko Mali bɛ Afiriki sanubasɔrɔ jamanaw na, ni sanu tɔni 66 sɔrɔli
ye san kɔnɔ. Sanu jɔlen bɛ ni 9 fo 10% ye jamana kɔnɔ sɔrɔ (PIB) la.
Nka halibi o sanu de fagabali tun bɛ labɔ jamana kɔkan. Nin izinin in jɔli bɛna yɛlɛma ɲuman don sanuko cogoya la. A bɛna kɛ marayɔrɔ sanufagayɔrɔ ye Mali bolo an’a sigiɲɔgɔn jamanaw bolo i n’a fɔ Burukina Faso, o min ka sanu sɔrɔta san kɔnɔ o tun ye tɔni 57,3 ye san 2023 waati la. Nin poroze in, a hakilila tabaaw ka fɔ la, a daminɛ na a bɛna baara 60 di waati kuntaala surun ni kuntaala jan kɔnɔ, ka sanu don ba la yɔrɔnin kelen, ka baara caman di ani ka dɛmɛn don Mali sanuko lakurayali la. A k’ale ka cakɛda bɛna wari don baaraw dafɛ ani ka fɛɛrɛw lase mɔgɔw ma lamini hakɛw labatoli kɔnɔ.
BƆNƐBA- Dugujukɔrɔfɛnko minisiri y’a jira ko izinin jɔli tugaden fɔlɔ dali
ye dakun nafamaba ye Mali fasojama haminankow waleyali hukumu kɔnɔ, ka sanufaga
izinin sɔrɔ u yɛrɛ kɔrɔ yiriwali kama. A bɛ yɛrɛya sɔrɔli sɛmɛntiya, ka da a
kan an ka jamana, ni nin izinin in jɔli ye, a bɛna fangaba sɔrɔ a yɛrɛ ka sanu
labɛnni na, Pr Amadu Keyita ka fɔ la. Minisiri ye hakililajigin kɛ, ko bi, sanu
sɔrɔ jɔlɔkɔ Mali kɔnɔ o tun b’a ta sanu bɔli la daman kɔnɔ, ka se a labɔli ma
kɔkan kasɔrɔ a ma bayɛlɛma. O cogoya in na, o ye bɔnɛba ye faso nafoloko la.
Pr Amadu Keyita y’a faranfasiya, ko nin poroze in ye jaabi ye san 2023 dugujukɔrɔfɛnko sariya la, k’a to dugujukɔrɔfɛnko cakɛdaw ka se k’u ka sɔrɔtaw labɛn izinin jɔlenw na Mali kɔnɔ. Nin izinin bɛna se ka dugujukɔrɔfɛn sɔrɔta bɛɛ labɛn fɔlɔ, ka sɔrɔ k’u labɔ feereli kama. A ye jigisigi kɛ, ko izinin kura in bɛna jɔ ka kɛɲɛ ni a ɲɔgɔnnaw cogoya ye diɲɛ kɔnɔ ni Gurupu Yadaran ni « Swiss Investment Company » ka jɛɲɔgɔnya ye.
O jɛɲɔgɔnya in, baarakɛminɛnw ladonni, dɔ farali izinin baarakɛlaw ka dɔnniyaw
kan san damadɔ kɔnɔ ani senkɔrɔmadonni izinin ka fɛn labɛnnen suguyaw
yamaruyali la, olu b’o la. A ye wele da dugujukɔrɔfɛnko cakɛdabaw, a fitininw
ni bololasanubɔla bɛɛ ma Mali kɔnɔ, k’u ka senufaga izinin bɛ yan. Nin sanufaga
izinin in, a bɛ waati jan bɔ, aw tun b’a la k’a laɲinin kɛ. Nafaba wɛrɛ
b’a la : a bɛna dɔ fara a’ ka sɔrɔfɛnw yanga kan, k’a sababu k’u bow ye ;
kɛrɛnkɛrɛnnenya la warijɛ ; o 10% bɛ se ka sɔrɔ sanu tɔni 200 fagalen na
k’a daminɛ san 2008 na.
DƆNNIYAW LATƐMƐNNI- Kumaɲɔgɔnya min kɛra ni kunnafonidilaw ye, furancɛlafanga
jamanakuntigi y’a jira ko sanufaga izinin jɔli ye sigikafɔbaw laɲinin dɔ ye
jamana jɔli kura hukumu kɔnɔ. O sigikafɔbaw senfɛ, Mali fasojama y’a ɲinin Mali
sanu ka mɛnɛmɛnɛ malidenw yɛrɛ ɲɛkɔrɔ. Zenerali darimɛ Asimi Goyita ka fɔ la, o
siratigɛ de la baara caman hakilila tara ; i n’a fɔ : sɛgɛsɛgɛli kɛli
dugujukɔrɔfɛnko kan, sariya kura tali dugujukɔrɔfɛnko la ka sɔn o ma, ani ka
sariya ta sigida kɔnɔko la.
A fɔra fana ko ka cakɛda sigi senkan Mali dugujukɔrɔfɛnko kama, ani
bɛnkansɛbɛn minnu bɛ Mali ni dugujukɔrɔfɛnko cakɛdaw cɛ, ka yɛlɛma don u kɔnɔko
la jamana ka nafa kama. O de kosɔn nin izinin kura min jɔtɔ filɛ, o ye
laɲinin dɔw waleyali ye k’an ka yɛrɛya sabati sɔrɔko la. A bɛna se k’a to an ka
se ka kɔlɔsili kɛ sanu sɔrɔta bɛ ka kɛ cogo min na, ani ka sanu n’a bow kɛ
sɔrɔda ye, jamanakuntigi ka fɔ la.
Jamanakuntigi Goyita y’a
jira fana, ko izinin kura in bɛna kɛ cakɛda ye, yamaruya bɛ min kelen bolo ka
Mali dugujukɔrɔfɛn sɔrɔtaw faga. Poroze don, min bɛna kɛ baara sɔrɔli sababu dɔ
ye Mali denmisɛn caman bolo. Furancɛlafanga jamanakuntigi ye hakililajigin kɛ, ko
kabini san 1980, Mali sanu fagabali de tun bɛ labɔ ka taa a faga kɔkan ani k’a
feere jamana dɔw la i n’a fɔ Emira arabu ini, Afirikidisidi walima Suwisi. O
tun bɛ kɛ sababu ye k’an ka jamana bɔnɛ wari caman sɔrɔli la an ka sɔrɔ
yiriwali nasira la.
Jamanakuntigi y’a sinsin
nin kɛnɛ in kan, ka foli di Irisila ni Mali cɛ jɛkabaara ma. A ko an jɛɲɔgɔnw
b’a la k’an dɛmɛn n’u ka dɔnniyaw ye, kɛrɛnkɛrɛnnenya la ni dɔnniyaw latɛmɛnni
y’an ma. O siratigɛ la, a k’a bɛ foli sɛbɛ kɛ cakɛda Yadaran na. Ani ka foli di
minisiriɲɛmɔgɔ, gɔfɛrɛnaman minisiriw, ani kɛrɛnkɛrɛnnenya la dugujukɔrɔfɛnko
minisiri, o min bɛra a janto izinin in jɔli baaraw waleyacogo kɔlɔsili la
sarati dalen kɔnɔ, malidenw jigiba bɛ min kan.
Jamanakuntigi ka fɔ la, u ni Irisila jamanakuntigi Wiladimiri Putini ka kumaɲɔgɔnya
senfɛ, o y’a jira ko jɛɲɔgɔnyaw basigi siratigɛ la, o kuma tun dasɔgɔra kaban. Ko
kuma bɛ fɛn min kunkan sa, k’o ye sɔrɔko ye. Ale bolo, nin sanufaga izinin in
ka fara poroze wɛrɛw kan, minnu labɛnni bɛ sen na, olu bɛna se k’a to taa ka kɛ
an ka jamana yiriwali ma. Kabini sisan sarati min dalen don waridilaw seginni
na (sefawari miliyari 10), o ye san 2,4 ye.
Dɔkala Yusufu JARA
Amadou GUEGUERE
O foroba kalansow ni kɛnyɛrɛyew jɔyɔrɔ ka bon bi kosɛbɛ baaradege la denmisɛnw fɛ.
Angɛrɛ hakɛ dɔgɔya ani baarakɛminɛnko, olu ye gɛlɛyaw ye, minnu bɛ baarakɛlaw kan..