Senu baaradegekalanso la, faso baaradako, baarako ni baaradege minisiri Madamu
Umu Sall Sɛki ye kunnafonidilaw ka ɲininkaliw jaabi Mali Kura Taasira 3 jɛmukan
kɛnɛ kan. I n’a fɔ baaradegekalanyɔrɔ 18 tɔw cogoya an ka jamana kɔnɔ, Senu ta
bɛ kalandenw ta tuma ni tuma. Denmisɛn 500 bɛ baaradege la yen kalanbolofara 13
kan, kɛrɛnkɛrɛnnenya la karoda, pulɔnberi n’o ye orobinɛdilan ni ɲɛgɛndilan ye,
ɲɛgɛn n’o ye sow pɛntirili ye, ani pano solɛriw dilanni.
Baaradegeyɔrɔw b’a to an ka denmisɛnw ka se ka jo ka sangaɲɔgɔnya saman u ni
tɔw cɛ baara kɛta kofɔlen ninnu na i kɔrɔ sanfɛ. Olu ye baaraw ye, girin bɛ kɛ
Malidenw nɔfɛ bi minnu kola Afiriki tilebinyanfan fɛ. Madamu Umu Sall Sɛki ye
jigisigi kɛ, ko ale ka minisiriso bɛ wulikajɔ la sanga ni waati bɛɛ la ka ɲɛsin
o disidakow ma, ni kɛrɛnkɛrɛnnenya la, kalan bolodalen ye karamɔgɔ 40 fɛ, min
hakilila bɔra jɛkabaara la ni dɛmɛnbaaw ye, k’a sababu kɛ baaradege nafolo (Fafpa)
ye. Nka gɛlɛya ma ban, dɔ kɔni kɛra. O de kosɔn a ko bi, an bɛ k’an sinsin
kalan ɲuman kan baara kɛta kofɔlen ninnu na walasa ka se ka sangaɲɔgɔnya saman
a ɲɛma. Mali man kan bilen, ka taa dɔnniyaw ɲinin jamana wɛrɛw la.
Fɛn min ye kalanyɔrɔw cogoyaw ye, minisiri y’a jira ko furancɛlafanga
gɔfɛrɛnaman y’a ŋaniya ka kalanyɔrɔ 6 lakuraya, minnu sɛbɛkɔrɔ tiɲɛnen don ka
baarakɛminɛn ɲumanw k’u kɔnɔ kalan ɲuman fana kɛli kama. Fana, Badugu-Joliba, Dɔyila,
Kinparanna, Yanfolila kalanyɔrɔw b’o la. Kalanyɔrɔw lakurayali kɔfɛ,
baarakɛminɛn minnu bɛ bolo kɔrɔ, dɔ bɛna fara o hakɛ kan, ani ka kalanyɔrɔ
kuraw fana jɔ jamana marayɔrɔ wɛrɛw la. Faso ye politiki minnu dantigɛ kalanko
la san 2009 ani baarako la san 2014, olu kiimɛna, fo ka politiki kuraw labɛn
jaabi ɲuman sɔrɔli la denmisɛnw ka baarasɔrɔ la ; Umu Sall Sɛki ka fɔ la.
O kalanyɔrɔ minnu bɛ dɔ bɔ baarasɔrɔbaliya hakɛ la. San 2025 kalo saba fɔlɔ
y’a sɔrɔ a dɔgɔyalenba, baara 12.000 dira. Minisiri k’o da in bɛ se ka sɛgɛsɛgɛ
faso ka baaradege ni baarako kɔlɔsili cakɛda (Onef) la. A y’a faranfasiya, ko
kalo saba filanan jatew bɛ se ka sɔrɔ kalo saba filanan banwaati yɛrɛ la. A ko
fana, ko porozew ni porogaramuw bɛ sen na hali baaradegekalanyɔrɔ tɛ yɔrɔ minnu
na. Furancɛlafanga jamanakuntigi y’a magɛlɛya minisiriso in ma, a ka porogaramu
labɛn, min nafa bɛ sɔrɔ teliya la. O porogaramu min nafa bɛ sɔrɔ teliya la, a
musaka ka surun sefawari miliyari 6 la. A ɲɛsinnen bɛ marayɔrɔ 19 ninnu bɛɛ ma.
Minisiri ko an bɛ jɛkabaara la n’o porogaramu in ye, k’an hakili to walanda
sɔrɔlenw na porogaramu tɛmɛnnenw na, ni bankiw ka jɛkabaara ye ; i n’a fɔ
BMS ani BNDA. Minisiri ko a dayɛlɛlen don jɛɲɔgɔn wɛrɛw ye. Wa ko porogaramu in
nafa bɛ se Malidenw ma, minnu si b’a ta san 15 la ka se 50 ma, muso hakɛ bɛ se 50%
ma o la.
Ani wula kɔnɔ denmisɛnw bolo donni baara la an’u dɛmɛnni baaradako la (Fier
II), o poroze musaka ye sefawari miliyari 59 ye. A waleyali bɛ sen na ; wa
a ɲɛsinnen bɛ denmisɛn 60.000 ma, kɛrɛnkɛrɛnnenya la wula kɔnɔ. Demisɛnnin
minnu bɛ dabolo jugu kan, olu ladamuni baaradege kalanyɔrɔ poroze fana bɛ yen.
O hakilila bɔra furancɛlafanga jamanakuntigi la. A labɛnni bɛ sen na. A musaka
bɛ surunya sefawari miliyari 7 la. Baarako ni denmisɛn 40.000 bolo donni baara
la, o poroze waleyali daminɛna.
BAARA ƝININNA 300.000 – Baaradege jɔyɔrɔ ka bon
kosɛbɛ. Bi-bi in na, baarako sugu la, baara ɲininna 300.000 bɛ sɔrɔ yen san o
san ; kasɔrɔ baara hakɛ min bɛ sɔrɔ ka di san o san, o tɛ tɛmɛn 50.000 kan.
Minisiri ka ɲɛfɔliw la, walasa ka se ka dɔ bɔ o gɛlɛya la, a ko ale ka
minisiriso b’a la k’a fanga digi baaradege kan.
A b’a la k’o kɛ ni kalanyɔrɔw jɔli ani porozew labɛnni n’u musali ye walasa ka
se ka jigisigi di denmisɛnw ma. Kalanyɔrɔ kuraw jɔli ani kɔrɔlenw lakurayali
sen bɛ denmisɛn dipulɔmutigiw lasɔrɔli la, ka se ka dɛmɛn don faso sɔrɔko la ni
kalan ye. U bolo donni baaraw la, o baarakɛminɛnw bɛ di a denmisɛn caman ma.
Fɛn min ye denmisɛnw ye, minnu ka baaraw tilala u la k’a sababu kɛ jɛɲɔgɔn
dɔw taali ye ka bɔ an ka jamana kɔnɔ ani dɛmɛndonjɛkulu dɔw ka baaraw lajɔli ye,
Madamu Umu Sall Sɛki ye ɲɛfɔli kɛ ; a ko : an tɛ yecogo dama kɔnɔ bilen, fo
baara. Furancɛlafanga ɲɛmɔgɔw, kabini gɛlɛya mana a kun bɔ, u bɛ sin ka dɛmɛn
don denmisɛnw na, minnu bɛ k’u yɛrɛ labɛn ka kɛ kulu ye. A k’o dɛmɛnw bɛ tɛmɛn
ale ka minisiriso fɛ. A ko a magɛlɛyara u ma, degun minnu bɛ sen na denmisɛnw
ni banki dɔw cɛ i n’a fɔ BNDA ani BDM, ka dɔ ta o gɛlɛyaw la.
Minisiri ka fɔ la, o denmisɛnw ye juruw ta yen. A dɔw ye gɔfɛrɛnaman tɔgɔla
baarakɛlaw ye, u seginna u ka baaraw ma. A dɔw fana ka baarw tilala u la k’u
lasegin baarantanya la, u ye baara kuraw sɔrɔ. Furancɛlafanga gɔfɛrɛnaman y’a
ŋaniya ka tɛmɛn ni dɛmɛn donni ye walasa ka se ka dɔ bɔ u ka gɛlɛyaw la. A
denmisɛn ninnu fana, u ni poroze ninnu lasɔrɔli ka kan i n’a fɔ Mali denmisɛn
tɔw. Minisiri ye jigisigi di o la.
Minisiri ka fɔ la, gɔfɛrɛnaman sera ka bankiw lasɔn, ɲangicogo min kofɔlen
don ni juru mɛɛnna k’a sɔrɔ a ma sara, u kana o waleya. O la, faso ka banki min
ɲɛsinnen bɛ sɛnɛ yiriwali ma (BNDA), a ka surun sefawari miliyɔn 800 na, min
juru tun bɛ yen, feburuyekalo y’a sɔrɔ min sarala o la, o tun ka ca ni miliyɔn
612 ye. Fɛn min ye Mali yiriwali banki (BDM.SA) ye, juru tun ka ca ni sefawari
miliyari 3 ye. Miliyari 1,9 tun sarala o la.
JAMANAKUNTIGI KA WARITASƐBƐN- Gɛlɛyaw kofɔlen, minisiri y’a jira ko
faamuyabali ye baara lasɔrɔli gɛlɛya dɔ ye. O de kosɔn, Mali gɔfɛrɛnaman, a bɛ
san caman bɔ, o ye dɛmɛnni politiki dɔ sennaminɛ ni baaradege ye, ani, ni dɔ
farali ye baara famuyako ɲuman kan. Fɛn min ye baaradege ye, san 2025
zanwuyekalo la, jamanakuntigi ye waritasɛbɛnba di min hakɛya ye sefawari
miliyari 1,3 ye denmisɛnkulu 13nan ma u tilalen u ka baaradege la. Kalo kelen o
kɔfɛ, denmisɛnkulu 14nan ye sefawari miliyɔn 900 waritasɛbɛn sɔrɔ. San 2025
mɛkalo tile 2 y’a sɔrɔ denmisɛn 2.500 taara u ka baaradegeyɔrɔw la.
Fɛn min ye lujuratɔw ani tungaranke kɔseginnenw ye, jamana ɲɛmɔgɔw bɛ karan
olu kunko ma. Minisiri ka fɔ la, u ka porozew bɛ lujuratɔw ka ko ta ba la. Bolifɛn
bolili yamaruyasɛbɛn sɔrɔli b’o la Bamakɔ, Gawo ani Tumutu. Senu baaradegeyɔrɔ
ye demisɛn tungaranke 40 kalan u kɔseginnen, wa sɔɔnin denmisɛn 350 kalanni bɛ
daminɛ Kayi baaradegeyɔrɔ la.
Baaradako hukumu kɔnɔ, faso ka fɛɛrɛ dɔ labɛnna k’a waleyacogo
dantigɛ ; o musaka ka ca ni sefawari miliyari 20 ye. Walasa k’o fɛɛrɛ in
nɔgɔyada ninnu kunnafoniw jɛnsɛn, ɲɔgɔnkunbɛnba labɛnnen don AES kɔnfederasɔn
jamanaw fɛ, min kɛnɛ bɛna sigi baaradako kan yanni san kuncɛli cɛ. O kɔfɛ,
baaradako, baarako ni baaradege minisirio b’a fɛ ka yɛlɛma dɔw kɛ ; i n’a fɔ
: baara fɛɛrɛkow cakɛdaw sariya latilenni, baaraw kɛli ɛntɛrinɛti fɛ, denmisɛn
minnu ye kalanw kɛ arabukan na olu bolo donni baara la, o poroze bilali sira
ɲuman kan. Ani fana, ka sinsin ɲininni kan ni sinsinnanw labɛnni kan.
Dɔkala
Yusufu JARA
Baba KULUBALI
Babba COULIBALY
Mali siraba n°27 n’o ye Bamakɔ ni Kulukɔrɔ cɛ ye, o lakurayali n’a fɛrɛli baaraw bɛ sen na. Fɛn min ye Bamakɔ-Kuluba-Kati cɛ ani ka se GMS-Same-Kati dankun ma, o b’a la ka dilan ka kɛ taali siɲɛ 2 ani seginni siɲɛ 2 ye. Nka halibi mɔgɔw wulili ka bɔ sirakɛrɛw fɛ, baaraw b.
