I n’a fɔ
diɲɛ jamana tɔw, an ka jamana ye balikukalan tɔgɔladon laɲɛnamaya kunun, Bamakɔ
lajɛkɛsoba Seyisebe (CICB) la. Numerikiko donni balikukalan kɔnɔ, o ye
siniɲɛsigiko ye bɛɛ sen bɛ min na, waati kuntaala jan kɔnɔ. A lajɛ ɲɛmɔgɔya tun
bɛ minisiriɲɛmɔgɔ Zenerali de diwisɔn Abudulayi Mayiga bolo. Gɔfɛrɛnaman
minisiriw, kɛrɛnkɛrɛnnenya la kalanko minisiriw Dr Amadu Si Sawane, diɲɛ tɔnba
bolofara min ɲɛsinnen bɛ kalanko ni dɔnniya ani seko ni dɔnko ma (Unesco) o ka
ciden Ali Mohamɛdi Sinane, ka fara maaba wɛrɛw kan, olu tun b’a kɛnɛ kan.
Minisiriɲɛmɔgɔ
ka fɔ la, balikukalanden jolen caman b’an ka jamana kɔnɔ, k’a sababu kɛ
gɔfɛrɛnaman, sigidaw, jɛkulu minnu tɛ politikitɔnw ye ani jɛɲɔgɔnw yiriwaliko
la, olu ka cɛsiriw ye. Zenerali de diwisɔn Abudulayi Mayiga y’a jira tuguni, ko
fasokanw forobayali k’u kalan, o bɛ dɔ fara o cɛsiriw fanga kan, ani ka kɛ
ɲɛtaako ye tariku kɔnɔ dɔnniya fana forobayali la.
A ko jaabi
minnu sɔrɔla o cɛsiriw fɛ, Maliden minnu si b’a ta san 15 la ka yɛlɛn, o 37,6% ye
balikukalan kɛ ; o kɔni ka dɔgɔn halibi. Zenerali de diwisɔn y’a jira ko
masalakun min tara ɲinan, o bɛ haminankow jaabi numerikiko tali la ba la
fasokankalan kɔnɔ, ani kɛrɛnkɛrɛnnenya balikukalan.
Balikukalan numerikilama ye baarakɛminɛn ye, min b’a to fasoden kelenna bɛ se ka dɔnniyaw sɔrɔ ka sinikow boloda, ani fana, ka se ka damakɛɲɛbaliya jɔyɔrɔ fa yɔrɔw la, sɔrɔko la ani hadamadenya la mɔgɔw cɛ sigidaw la, minisiriɲɛmɔgɔ ka fɔcogo la. A y’a faranfasiya, ko saheli kungo kɔnfederasɔn (AES) n’o ka yecogo ye yɛrɛyako, ɲɔgɔndɛmɛn ani yiriwali damakɛɲɛnen na, o bɛ balikukalan kɛ sinsinnanba ye jamana jɔli la.
An bɛ don
min na fasoden ba caman ye balikukalan kɛ k’a sababu kɛ baara kɛbaaw ka
cɛsiriwi ye
Fɛn min ye
kalanko minisiri Dr Amadu Si Sawane ye, o ye ɲɛfɔli kɛ jamana ɲɛmɔgɔw fɛlan kan
balikukalanko ani fasokankalanko (AENF) la. Ale fana y’a faranfasiya, ko san
2023 zuluyekalo tile 22 sariyasunba sariyasen 31 ye Mali fasokanw forobaya. Dr
Amadu Si Sawane y’a jira ko jamana bɛ se ka kan dɔ ta, k’o kɛ baarakɛkan
ye ; sanni a b’a fɔ ko balikukalan numerikilama ye fɛɛrɛ ɲuman ye
denmisɛnw bolo, ani baliku minnu ma lakɔli kɛ walima minnu bɔra o la joona, ka
fasokanw ɲɛtaa sabati. O kan minnu b’an bugunnatigɛ an seko ni dɔnko kɔnɔ, ka
fara an ka hadamadenya an’an ka yɛrɛya kan.
Fo ka hakililajigin
kɛ, ko laɲinin ye ka balikukalan ni fasokankalan baarabolodalenw caya ani ka dɔ
fara u fangaw kan, ni sinsinni ye numeriki labaarali kan kosɛbɛ, ni ɛntɛrinɛti
fɛkow yiriwali ye, min b’a to fasodenw bɛ se ka sendon jamana jɔli la a ɲɛma. A
ɲuman ye ka hakililajigin kɛ, ko balikukalan ni fasokankalan (AENF), disidakow
b’u ɲɛ ; kɛrɛnkɛrɛnnenya la, wari caman sɔrɔbaliya u kama, karamɔgɔ ŋana
hakɛ dɔgɔya, ani baara sima sɔrɔbaliya u sababu la, ka fara u saraw hakɛ dɔgɔya
ani u kalansow labaaraliya.
(Unesco) ka
ciden ka kɔrɔfɔ kɔnɔ, a y’a jira ko balikukalan tɔgɔladon ye wele ye ka ɲɛsin
baara ma, wele fana don ka ɲɛsin hakilijakabɔ ma ɲɔgɔn fɛ ka balikukalan kɛ
sinsinnan ye donɲɔgɔnna, kologɛlɛyali ani yiriwali kuntaala jan kama ;
kɛrɛnkɛrɛnnenya la diɲɛ kɔnɔ, diɲɛ min, ni numeriki fanga b’a la ka bonya ka
taa a fɛ. A ye gɔfɛrɛnaman fo a ka cɛsiri la balikukalan ɲɛtaa la, ni politiki
mabɛnnenw ye, ko kuraw kama ani ŋaniya ŋuman, numeriki sekow donni na kalanw
kɔnɔ.
A y’a jira tuguni, ko ni numeriki senkɔrɔmadonna ni foroba politikiw ye, minnu bɛ bɛɛ sendonni matarafa kow la, a bɛ se ka dɔnniya forobayali nɔgɔyada ye, ani ka donɲɔgɔnna sennateliya, min b’a to cɛ ni muso, bɛɛ bɛ se ka kalanjɛ, sɛbɛnni ani jate kɛ a fakan na fan bɛɛ fɛ. Kɛnɛ in kan, lakodɔnsɛbɛnw dira mɔgɔ 13 ma fasokan 13 ninnu ɲɔgɔndannaw ma ani ciwara kelen dira « orobotiki » dɔnbaa ŋana dɔ ma, n’o ye Seyidu Katikɔn ye « Robots Mali » la. O ye kalanso ye ko kuraw kama orobotiki la. Gafew jirali fana kɛra.
Dɔkala Yusufu Jara
Sɛtanburukalo tile 22 wulikajɔw labɛn hukumu kɔnɔ jamana lakananbaaw fɛ, lakananbaaw ɲɛmɔgɔba ye laseli kɛ, k’a jira ko sira dɔw bɛ ka tigɛ Bamakɔ kɔnɔ, a daminɛna bi tarata la sɛtanburukalo tile 16 san 2025 sɔgɔmadaw fɛ..
Kojugubakɛlaw b’a la ka bin tajidoni kamiyonbaw ni « Jara taransipɔri » kaarebaw kan sisan k’u tajiw bɔ. O ye k’a ɲinin ka jamana nafoloko don nkalama na. Ka da u ka nin binkannibaw kan, jamana lakananbaaw fana jɔlen b’u ɲɛ k’u ŋaniya jugu jigin u yɛrɛ kɔnɔ.
Supɛri kupu Asimi Goyita dako 5nan finali tanna kunun kari sɛtanburukalo tile 7 san 2025 Mamdadu Konate tɔgɔla farikoloɲɛnajɛkɛnɛ kan. A tun bɛ marayɔrɔ fila balontantɔnw cɛ : Kulukɔrɔ ani Moti. Moti delila k’a ta san 2022, Kulukɔrɔ tun delila k’a ta san 2024. Nin sen in na, Ku.
Kalanko minisiriso ye nin kunnafoni in lase kunun araba sɛtanburukalo tile 3 san 2025.
Abubakari, n’a tun bɛ wele Bakari Kulubali, a jɔyɔrɔ bonyana kosɛbɛ a tile kɔnɔ yɛlɛma donni na laadala furakɛli kɛcogo la. Moto « CG 125 », n’a bɛ wele Daragɔn, a ka furafeerelaw tun bɛ tile kuurukaara kɛ mununmununsaalo la dugu ɲɛfɛ, mikoro sirilen b’u ka motow gidɔnw n.
I n’a fɔ baszɛn, bɔgɔlan minnu bɛ dilan an ka bololabaarakɛlaw fɛ, bi, azi gun taw bɛ ɲinin ka fiɲɛ tigɛ olu la. Azi gun bɔgɔlanw bɛ feere da suguya bɛɛ la, wa suguw falen don u la. O fini ninnu b’a la k’an taw latunun ; kasɔrɔ u.
