Mali Sogo- Baganw labɔli u ɲɛnama ni u
sogo tɛ, o ye disidako ye fura ka kan ka ɲinin min na. Walasa k’o bali u sogo
ka se ka bɔ, minisiri ka fɔ la, a ɲuman ye ka dɔ fara baganw ka kɛnɛyako cogoya
kan ani ka baganfagayɔrɔw labɛn koɲuman
ka saratiw matarafa u la, sogo ka se ka labɛn ka bɔ cogoya ɲuman na. Fɛn min ye
baganw ka kɛnɛyako ye, a ko kunbɛn bɛ ka sɔrɔ baganbana caman na, k’a sababu kɛ
bagandɔgɔtɔrɔ jolenw ye. An ka baganw ka kɛnɛn kosɛbɛ. An bɛ don min na bana
jugu si ma kɔlɔsi baganw na. An bɛ ka ɲɛsigili dabali jɔnjɔnw tigɛ, kɛrɛnkɛrɛnnenya
la sisɛbananin, walasa ka se k’olu tagan.
O y’a sɔrɔ minisiri y’a jira ko yɛlɛma ɲuman ka kan ka don baganfagayɔrɔw
cogoya la. Walasa sogow ka se ka labɔ, fo fagaliyɔrɔw ka sɔrɔ yen minnu bɛ ISO
ka saratiw labato. A ko Kayi baganfagayɔrɔ kelen dɔrɔn de yamaruyalen don ka da
saratiw dafali kan a la ; nka o ka baara jɔlen don fɔlɔ k’a sababu kɛ
musakako ye. Wulikajɔw bɛ sen na min b’a to Sabalibugu baganfagayɔrɔ bɛ se ka
wuli ka baara daminɛ ani ka baganfagalaw
ni bagandɔgɔtɔrɔw kalan u ka kɛtaw kɛcogo ɲuman na ka taa a fɛ, Mali sogo ka kɛ
sogo ɲumanba ye.
Poroze min ɲɛsinnen bɛ saratidafako ma, n’o ye « labelizasɔn » ye
tubabukan na, Mali hami ye a ka sogo labɔli ye ka taamasiyɛn « Mali Sogo » k’a
kan. Sugu caman kofɔlen don Mali sogo feereyɔrɔko la ; i n’a fɔ Sɛnɛgali,
Lajinɛ, Turukiye, Sini ani Emira arabu Ini. Nka o si tɛ se ka sira ɲuman sɔrɔ
ni Mali sogo ma saratiw dafa. Laɲinin ye sogo ka se ka labɛn ka bɔ cogoya ɲuman
na.
Fɛn min ye baganw kɔnɔmayali ye dɔgɔtɔrɔya sira fɛ, o ɲɛsinna bagan 10.000
ma, misiden 3.000 sɔrɔli kama. O b’a to dɔ ka fara nɔnɔ sɔrɔta ani sogo sɔrɔta
hakɛw kan. Baganw kɔnɔmayali dɔgɔtɔrɔya sira fɛ, o b’a to nɔnɔ ni nɔnɔmafɛnw
donniba jamana kɔnɔ, caman ka se ka bɔ o hakɛ la. An bɛ don min na minisiri ka
fɔ la, sefawari miliyari 25 fo 30 bɛ ka taa o dafɛ san o san. A ko fana, ko
sogo donini ye disidako ye, hali ni kamiyonba firigomaw bɛ yen a kama. Kangari
dara mototigiw ye u kana sogo doni motow la walima katakataninw na, ka da a kan
o bɛ se ka dan kari hadamadenw ka kɛnɛya la.
Bagandumuniko ye bagantigiw haminankoba ye. O siratigɛ la, furancɛlafanga
jamanakuntigi ye hakilila ta kabini san 2022, ka kɔɔrikolo sɔrɔta 10% to jamana
kɔnɔ u ye. O waleya in sera k’a to bagandumuni sɔngɔ ka basigi.
Fɛn min ye mɔnni ani jɛgɛmara ye, minisiri ye hakililajigin kɛ, k’o baara
ninnu jɔyɔrɔ ye 2,4 % ye jamanakɔnɔsɔrɔ (PIB) la. San 2024, jɛgɛ kɛnɛ tɔni
123.000 sɔrɔla. Jɛgɛfan tɔrɔyɔrɔ 70 de bɛ Mali kɔnɔ an bɛ don min na, jɛgɛmaramuso
70 ni jɛgɛmarayɔrɔ 2024 kofɔra k’o bɛ Mali kɔnɔ, ka fara jɛgɛdingɛ simannen 1.341
kan, ani jɛgɛdingɛ simanbali 898 ani jitɔnyɔrɔ 286 jɛgɛmara kama.
Bajoliba kuntaala ye km 1.700 ye Mali kɔnɔ, Sɛnɛgali ba kuntaala ye km900 ye Mali
kɔnɔ. Nin ba fila bɛɛ jɔyɔrɔ ka bon jɛgɛmara la. Selenge, jɛgɛmarakɛsuw ji kan,
jɛgɛ kɛnɛ tɔni 300 bɛ se ka sɔrɔ olu la san kalo wɔɔrɔ kɔnɔ. Mali ka jɛgɛ
sɔrɔta mumɛ ye tɔni 124.000 ye. O bɛ se k’a jɔ ni Mali jɛgɛmako ye ; o min
t’a ta tɔni 400.000 na ka se 500.000 ma san o san. Walasa ka se ka Mali wasa
jɛgɛko la, gɔfɛrɛnaman ye san duuru baara dɔ boloda mɔnni sabatili kama. O
musaka bɛ sefawari miliyari 69 bɔ ; a waleyali yɛrɛ bɛ sen na. Nin
hakilila in b’a ɲinin ka dɔ fara jɛgɛmara sɔrɔ kan ani ka jigisigi kɛ
jamanadenw ka dunkafa sabatili la.
O n’a ta bɛɛ, Yuba Ba y’a ka nimisa jira jiw pɔsɔninni na. O de ye sariya
dɔ takun ye kɔsa in na a ko la. A y’a jira ko sɛgɛsɛgɛli dɔ bɛ sen na IER fɛ,
min b’a to jɛgɛdumuni ɲuman ka se ka dilan an yɛrɛw fɛ yan, ka caman bɔ o
dumuniw ladonta hakɛ la.
Fɛn min ye porozew ye, baganmara ni mɔnni minisiri y’a jira ko kabini san
2017, ale ka minisiriso bɛ ka dɛmɛn don denmisɛnw ni musow la jɛgɛmara sɔrɔ
yiriwali kama. Mɔgɔ 113 sugandira o jɛkabaara sira fɛ ni bankiw ani yiriwali
cakɛdaw ye. A sɔrɔla ka foli kɛ faso ka baganmara basigili fɛɛrɛ bolodalen na,
sɔn kɛra min ma san (2025-2029) kama, ani baarakɛkulu naani yiriwali la, i n’a
fɔ sogotigiw, jɛgɛtigiw, nɔnɔtigiw ani kamanmafɛntigiw.
Dɔkala
Yusufu JARA
Makan SISƆKƆ
Makan SISSOKO
A ka bɔli la Mali Kura Taasira 3 jɛmukan kɛnɛ kan, min labɛnna zuwɛnkalo tile 3 tɛmɛnnen in Kati Darali la, baganmara ni mɔnni minisiri Yuba Ba kumana Mali baganw kunnafoni kan, baganw ka taa ka segin gɛlɛyaw ani baganw labɔli kɔkan, baganfagayɔrɔw, disidako minnu dɛnnen bɛ.
Minisiriɲɛmɔgɔ ZenErali de diwisɔn Abudulayi Mayiga min ye lajɛ in daminɛni baaraw ɲɛmɔgɔya kɛ, a y’a jira ko San mara sugandikun ye lamini tiɲɛcogo, a disidakow a yiriwali kuntaala jan nɔgɔyaw ka kɛɲɛ ni hadamadenya ɲɛtaa ani lamini fɛnw tagancogo ye.
Sefawari miliyari 2,6 ni kɔ bɔra gɔfɛrɛnaman fɛ ka don jibolisirabaw ni misɛmanw labɔli dafɛ walasa ka jisonko ɲɛsigi faaba kɔnɔ.
