
Kabini furancɛlafanga taabolo latilenna mɛkalo tile 23 san2021, jamana ɲɛmɔgɔw y’u ɲɛsin baarabaw waleyali ma politikikow ani fangabulonkow la ; ɲɛtaaba bɛ ka sɔrɔ minnuna nafako la. O yɛlɛma kuraw ye kuntilenna ɲuman di an ka politiki ni fangabulonw ma, k’a sababu bɔ sigikafɔbaw (ARN) la jamana kɔnɔ, jamana jɔli kura kama.
O sigikafɔbaw ye Mali fasojama ka tigɛnkan jira ɲɛsinni ma siniɲɛsigikow ma, ka ko kuraw sigi senkan, minnu dantigɛra. Sigikafɔ ninnu senfɛ, laɲinin 517 kɛra, k’u kɛ gɔfɛrɛnaman ka baara kɛtaw (CSRE) ye jamana jɔli kura hukumu kɔnɔ. U sigilen don bɔlɔ jɔnjɔn duuru kan. O bɔlɔ ninnu bɛ tali kɛMalidenw haminankow la ; n’o ye ninnu ye : «mara kɛcogoɲuman, yɛlɛma donni politiki ni fangabulonw cogoyaw la», «lafasa, basigi, bɛn, fɔkabɛn ni hadamadenya donɲɔgɔnna», «sɔrɔ ɲɛtaa ni yiriwali kuntaala jan», «hadamadenw, suguya ni bɛɛ minɛni kelen ye» ani «denmisɛnya, farikoloɲɛnajɛ, seko ni dɔnko, bololabaara, ɲɛdaamuda ni fasoden ɲuman dilanni».
Sigikafɔba (ANR) laɲininw tilalen don kulu saba ye. Kulu fɔlɔye baara kɛta kɛrɛnkɛrɛnnen 55 ye, minnu ka kan ka waleyafurancɛlafanga kuntaala kɔnɔ. Kulu filanan ye baara kɛtakɛrrɛnkɛrɛnnen 153 dafalanw ye, minnu waleyali bɛ daminɛfurancɛlafanga kuntaala kɔnɔ, ka laban o kɔfɛ. Kulu sabananye baara kɛta kɛrɛnkɛrɛnnen 309 ye, minnu fana ka kan ka waleya furancɛlafanga kuntaala kɔnɔ.
BAARA KƐTA KƐRƐNKƐRƐNNEN 55 - Jɛkulu min ɲɛsinnen bɛ sigikafɔba laɲininw waleyali kɔlɔsili n’a kiimɛni(Cinsere-ANR) ma jamana jɔli kura hukumu kɔnɔ, o ka san 2023 laselisɛbɛn y’a jira ko desanburukalo tile 31 san 2023 y’a sɔrɔ baara kɛta kɛrɛnkɛrɛnnen 55 ninnu na, 20 tun waleyaraani ka 33 waleyali daminɛ. Baara kɛta kɛrɛnkɛrɛnnen 153 la, 10 tun waleyara ani ka 110 waleyali daminɛ.
Fɛn min y’o baara kɛta kɛrɛnkɛrɛnnen waleyalenw ye, sariyasunba kura dilanni b’o la ; jɛn kɛra n’o min ye kandilikalata senfɛ zuwɛnkalo tile 18 san 2023. JamanakuntigiKolonɛli Asimi Goyita y’a waleyali yamaruya di zuluyekalotile 22 san 2023. O kɛra Mali jamana 4nan daminɛnen ye. Sariyasunba kura in ye yɛlɛma caman don fangabulonwcogoyaw la.
A ye ko kura dɔw dantigɛ, ka dɔw doni fɛgɛnyaani ka dɔ fara dɔw fana fanga kan. O la, jamanakuntigi ni gɔfɛrɛnaman bɛ to u cogo la bincogo k’olu la. Wa jamanakuntigi de bɛ jamana taabolo politiki dantigɛ, ka minisiriɲɛmɔgɔ sugandi, wa a bɛ se k’a labila fana.
Fɛn min ye depitebulon ye, sariyasunba sariyasen 95nan b’ajira, k’o bɛ kɛ soden fila ye : Depitebulon ani Sena. Jamanakiiritigɛsoba n’o ye kuuru supɛrɛmu ye, ani jamanasariyasunba lafasabulon n’o ye kuru kɔnsititisonɛli ye, olu bɛto u cogo la ; nafoloko kiiritigɛsoba (kuuru dɛkɔnti) farala u kan. Nka fɛn min ye sɔrɔ, hadamadenya ani seko ni dɔnkolaadiliulon ye, ci kura farala o ka kɛta kɔrɔw kan ; n’o yesigida n’a lamini kunkankow ye. O la, a tɔgɔ yɛlɛmana ka kɛsɔrɔ, hadamadenya, seko ni dɔnko ani sigida n’a laminilaadibulon (CESCE) ye.
YƐLƐMANI DABILALA POLITIKITƆN CƐ- jamanasanfɛkiiritigɛsoba n’o ye hɔti kuuru de zusitisi ye, ka farasigidaw laadibulon kan, olu jɔɔsira ka bɔ Mali fangabulonwcɛla. Mɔgɔw ka yɛlɛma-yɛlɛmani politikitɔnw cɛ, o fana dabilala pewu, fo ka taa a fɔ i ka sarati dafara n’o tɔn in ye. Segin bɛ kɛ kalata sariya kan k’a filiw latilen, kalata labɛnnicakɛda kɛrɛnkɛrɛnnen sigira senkan, marayɔrɔ walima sɛrɛkilide sugandira depitesigi kalataw kɛli kama ani ka basigiko ni lafasa don dipulomati kɔnɔ. Nin waleya ninnu fana bɛ bɔlɔfɔlɔ kɔnɔ : dɔ farali kiiriko fanga kan ani ka wari don a dafɛ, sigikafɔba tungarankew kunko kan, seginni desantaralizasɔnkosariyaw kan k’a filiw latilen, marabolo kuraw sigili ka kɛɲɛ ni yɔrɔw jama, u sɔrɔ, u hadamadenya n’u seko ni dɔnko ani u dugukolow cogoyaw ye.
Bɔlɔ filanan kɔnɔ, polisiw bilali sɔrɔdasiya hukumu kɔnɔ, o min waleyara kaban kabini san 2022 ɔkutɔburukalo la, kojugubakɛ kɛlɛli koɲɛw, basigi ni jamana lafasali, dekere talika finitigi suguya wɛrɛw wulikajɔ faso lafasali la, ani ka jalatigiw bila ka taa jamana fanw fɛ, olu donna jamanakuntigibolo. Dabali fɛn o fɛn bɛ tigɛ basigiko la, ka sɔrɔdasiya kalankɛ wajibi ye mɔgɔ bɛɛ kan, minnu bɛna ta gɔfɛrɛnamanbaaraw kama, ani tɛmɛnni ni minɛnɲinin ye lakananbaaw ye, olu b’o la.
Nin dakun ninnu bɛ bɔlɔ sabanan kɔnɔ : sɔrɔ ɲɛtaa ni yiriwalikuntaala jan, baara kɛcogo yɛlɛma kuraw n’o ye ɛntɛrinɛtilabaarali ye lɛnpokow ni wariko tɔw la, min b’a to yuruguyurugu bɛ se ka dabila, gɔfɛrɛnaman ka niyɔrɔ di dugujukɔrɔfɛnko nasira la. O waleyaw de b’a to ni yɛlɛmaɲuman bɛ se ka don gɔfɛrɛnaman ka wariko cogoya la.
Nin bɔlɔ saba kofɔlen bɛɛ kɔnɔkow waleyali b’a to ni kura ka fiyɛ jamana politiki, a mara kɛcogo, a fangabulonw cogoyawan’a sɔrɔko la Mali kura jɔli la. Bɔlɔ fila laban jɔyɔrɔba bɛjamana jɔli kura la.
bɔlɔ 4nan na, sigikafɔba laɲinin dɔw waleyara, dɔw fana waleyali bɛ sen na. Fasodenya ladamuni seginni ka daminɛ, sigikafɔba dɔ labɛnni ka bɛnkan sɔrɔ basigiko ni ɲɛtaako la, hakilila ɲuman dili mɔgɔw ma ɲɔgɔndanko la ni tali bɛ kɛgɔfɛrɛnaman baaraw kama ni saratiw dantigɛli n’u waleyaliy’a ko la bɛrɛmakɛɲɛni ni jɛlenya kama, gɔfɛrɛnamanbaarakɛlaw cogoya kɛrɛnkɛrɛnnen sariyasen 18nan waleyali. Lurura bɛ mɔgɔ minnu na, janto bɛ kɛ olu ka cogoya la kosɛbɛtali kɔnɔ baarako la. Yan fana, tilennenya ni hadamadenyabɛrɛmakɛɲɛni, Maliden kura dilanni, k’a ko ka jogo kolonw bɔa la, olu ye laɲininw dɔ ye.
Furancɛlafanga ɲɛmɔgɔw kosɔn, yɛlɛma kura minnu donna politiki ni fangabulonw cogoyaw la, olu bɛ sɔn ka nafa di. O de la sigikafɔba y’a laɲinin kosɛbɛ, segin ka kɛ politikikosariya kan k’a filiw latilen, ka fanga sinamatɔnw ɲɛmɔgɔ ka tɛtaw faranfasiya, ka segin sariyasunba lafasabulon sekow kan k’a filiw latilen kalatako la.
Sena sigili ani faso nafolo kiiritigɛsoba sigili kofɔra kosɛbɛsigikafɔba laɲininw na. Sira dayɛlɛla fasodenw ye sariyasunbalafasabulon lasɔrɔli la, Jamanakuntigi bɔli a jɔyɔrɔ la n’a yedansagonwale kɛ, walima k’a sigili layidu talenw sɔrɔ, zuluyekalo tile 20 san 2023 y’o minnu wajibiya a ma.
Maliden minnu sigilen bɛ kɔkan, a ye sira di olu ma u k’usendon depitesigi kalataw la, a y’a faranfasiya fana, kominiwkɔnseyesigi kalataw ka kɛ ka kɔn depitesigi anijamanakuntigisigi kalataw ɲɛ, jɛn tɛ se ka kɛ ni waleya minnuye faso nafoloko la, k’olu don ɲangili sariya kɔnɔ, ka kalanbolosɛbɛnw labɛn an danbew kalanniko la kalansow la, kɛrɛnkɛrɛnnenya la danbew kalanni baarabolodalen (Pnev). I n’a fɔ an b’a ye cogo min na, Mali kura jɔli baara daminɛna. A bɛ ɲinin Maliden bɛɛ fɛ, an k’a senkɔrɔmadon k’a kuntilennawan’a hakililaw k’an yɛrɛ ta.
Dɔkala Yusufu JARA
Jedone JAMA
Dieudonné DIAMA