Dubayi « COP 28 » : Bεnkan ɲininni tajiko dabilali kan

Jigi tun b’a kan ko diɲε tɔnba ye lajεba 28nan min labεn waatiyεlεma kunkankow kan, k’o bεna kε wasako ye ; nka a layidu talenw ma k’o cogo ye. Kumaɲɔgɔnyaw labanfan fε, lajεkεlaw sera ka bεn tajiko dabilali kan waati jan nata la

Par

Gansira jeudi 14 décembre 2023 à 10:48
Dubayi « COP 28 » : Bεnkan ɲininni tajiko dabilali kan

Diɲε tɔnba ka lajεba 28nan waatiyεlεma kan, o kuncεra araba desanburukalo tile 13 san 2023 Dubayi, Emira Arabu Ini faaba la. A daminεna nowanburukalo tile 30, ka se desanburukalo tile 12 ma san 2023. Lajεba in datuguli ɲεmɔgɔya tun bε iziniko ni jiko minisiri sulutan Ali-Jabεri ani tajiko jεkulu « Adnoc » ɲεmɔgɔba ni « COP 28 » ɲεmɔgɔ fana don, olu bolo.

A ka surun san tan na Pari bεnkan talen kɔfε, bεnkan jɔnjɔn ka ta waatiyεlεma kunkan. O siratigε la, jamana 197 tɔgɔla mɔgɔw ye ɲɔgɔn sɔrɔ Dubayi, ka Pari bεnkan talenw sεfεsεfε, ka sɔrɔ ka hakilijakabɔ kε ko tɔ taabolo la dɔgɔkun fila kuntaala kɔnɔ. Waatilakow bε ka tiɲεni min don jamana dɔw kun, o nɔ ladilancogo tun fɔra ka gεlεya, ɲεɲinin ka k’o la a tuma na.

Tile fila kuntaala kɔnɔ lajεba in kεnε kan, jigisigi kumaw fɔra o la ; sabula sinsin kεra a kan, k’o nɔladilanwari in ka di ; nka fεn min ye sigikun dakun filanan ye, a yera ko balan caman dalen b’o ɲε. Ka da a kan, tajibatigi jamanaw y’u ban ko taji labaarali tε dabila ; ani fana dεmεn hakε ka dɔgɔ yεlεmani na fεn wεrεw kan taji nɔ na. Simɔn Sitiyεli min ye ONU ka bεnkantajεkulu sekeretεri ye waatiyεlεma kunkankow la, n’a tubabukan daɲε surun ye (CCNUCC) ye, ani « COP 28 » ɲεmɔgɔ sulutan Ali-Jabεri ka timinandiya n’a ta bεε, bεn ma se ka k’o yɔrɔnin na fɔlɔ. Jamana minnu tun bε kεnε kan o fanba, ka fara ONU ka bεnkantajεkulu fana fanba kan, olu y’a jira ko baara kεta minnu bε sen na waatiyεlεma kunkankow la, o ka dɔgɔ kow fanga kɔrɔ. O la, k’a ɲuman ye jamana minnu bε yiriwali sira kan, dεmεn ka don olu ma u ka se k’o baara kεta ninnu waleya. Fɔɲɔgɔnkɔba bε laɲinin kunkan ani jɔyɔrɔ facogo la a ko la. Ŋaniyaw ye minnu ye dugukoloko, politikiko ani nafoloko la, o fana ye balan dɔw ye setigi jamanaw ni faantan jamanaw cε, i n’a fɔ Mali n’a ɲɔgɔnnaw.

Waatiyεlεma kɔlɔlɔba bε o faantan jamana minnu kan kosεbε, n’a jigiya yεrε t’u ye fɔlɔ ka nɔgɔya don a ko la. Waleya minnu bolodalen don o kɔlɔlɔw nɔ ladilanni na, u hami tun y’o waleyali ye a tuma na. Nka a kεra jigikari y’u bolo. « COP 28 » ɲεmɔgɔ jɔsen ma se ka nkoolo faga setigibaw kɔrɔ ; kasɔrɔ o dabali minnu kofɔlen don, a ɲuman ye olu ka waleya joona. Wajibi la faantan jamanaw bε kule, ka da nɔladilanwari sɔrɔbaliya kan. Kasɔrɔ nin ko in na, degun wulili sirilen bε a dabali tigεlenw waleyali la. Wari min kofɔlen don, o tε labɔli kε ; nka a ka di, ka dɔwεrε ɲinin ka fara a kan.

 

An ka nsana dɔ b’a fɔ ko bana kunbεn ka fisa ni bana furakε ye- Dɔwεrε de ka kan ka ɲinin ka fara kɔrɔlen kan ; n’o tε fεn man kan ka bɔ a la. Makow ni wari dilenw bεna kiimε ONU fε. O ye ɲεtaanin ye ko la ; sabula setigibaw tun tε ka sɔn hali o ma. Emira Arabu Ini y’a jira k’ale bεna dolariwari miliyari 30 di yεlεmaniko la fεn suguya wεrε kan, min tε taji ye. O bεna se ka dusu don kεnyεrεye cakεdatigiw kɔnɔ k’u sendon baara in na ; sabula olu bε siran k’u ka nafolo don faantan jamanaw dεmεnni dafε. Wari hakε min sɔrɔla waatiyεlεma kɔlɔlɔw nɔ ladilanniko la, o ye dolariwari miliyɔn 133 ye, o dun y’a sɔrɔ 14% bɔra kɔlɔlɔw fanga la san 2020 ni 2021 furancε kɔnɔ. ONU ka laselisεbεn dɔ y’a jira, ko a ɲuman ye ka dolariwari miliyari 387 sɔrɔ ka bila bolo kɔrɔ san o san. Nka dolariwari miliyari 100 min layidu tara faantan jamanaw ye dεmεn ye, halibi o ma tiimε. Kasɔrɔ Waatiko waleyalikulu n’a tubabukan daɲε sun ye (RAC), o y’a jira ko dεmεnwari min dira tajiko la, o kεra dolariyari miliyari470 ye san 2022 kɔnɔ. O siratigε la, Mali ka cidenw na, sigida n’a lamini, saniya ni yiriwali kuntaala jan minisiri Mamadu Samakε y’a jira ko, a ɲuman ye diɲε wariko kεcogo ka kε jεlenya kɔnɔ ; wa ko fεn min ye wari dita kuraw ye, olu fana ka tεmεn o sira jεlen kelen fε. O waleya in de bε se ka bana kunbεn, ka sagon a furakεli kan.

San 2009 lajεba senfε Kopenagi, Danemariki faaba la, setigi jamanaw ye layidu ta, k’u bε dolariwari miliyari 100 di san o san, k’a daminε san 2020 ka se 2025 ma waatiyεlεma kunkankow kama faantan jamanaw na, ani ka fεεrε kuraw lasɔrɔli nɔgɔya u ma. Kasɔrɔ mako bε se miliyari ba caman ma san o san. U yεrε y’o layidu min ta, o ma tiimε. Laɲinin tun dantigεra, dɔ farali o kan, o jateminεw tun ka kan ka kε « COP 27 » senfε, nka bεn ma kε a kan. Jamana minnu sera k’a wari sɔrɔ, n’u tun ka kan k’a lase tɔw ma, olu y’a ɲinin yεlεmani ka don a kεcogo la.

Wari donni waatiyεlεma kɔlɔlɔw nɔ ladilanni dafε, o waleyali daminεna kabini san 2015 ; nka a kεcogo senna ka suman. Zuwεnkalo tεmεnnen in, furancεla lajε min kεra waatiyεlεma kunkanko kan Boni, Alimanjamana faaba la, jamana 25 tun y’u kandi dolariwari miliyari 9,3 dili la ; Alimaɲi, Faransi, Uruwayɔmu Ini ani Etazuni tun b’o la. O wari kofɔlen in ka dɔgɔ ni dolariwari miliyɔn 600 ye san 2019 ta kɔrɔ. Caman yεrε bɔra nafolodilaw hakε la ; u tun ye jamana 45 ye san 2014. An bε don min na, jamana 25 dɔrɔn don ; wa Larabujamana kelen t’a la.

Nka jamana 124 y’u kandi, ko waleya minnu ka kan k’a to yεlεma bε kε fεn wεrε kan min tε tajimafεnw ye, ko u b’o caya kosεbε yanni san 2030 cε ; wa ko a waleya kεta fεn o fεn san kɔnɔ, u b’o sigiyɔrɔma fila kε. « RAC » y’a jira k’o hakilila in ye ɲεtaako ye.


Jamana yiriwalenw k’a ŋaniya ka dɔ bɔ sisangazi jugu fanga la diɲε kɔnɔ, fo ka nɔladilanwari di jamana ɲangatalenw ma, dɔnnibaa dɔ y’a jira k’o gese da bε jukɔrɔ, farati b’a la ; sabula ko kabini « COP 26 » fo bi, dɔ de b’a la ka fara tajiko fanga kan ka taa a fε. Kasɔrɔ n’i ye jateminε kε, jamana yiriwalenw jigi bε gaziko de kan kosεbε. Ɲɔgɔn saman-samanw ka ca ko la ; a gεlεyalen don fεn suguya wεrε kelen dɔrɔn ka kε sεbεnw kɔnɔ, ka tajiko bila kεrεfε, tuma tε ko ka waatiw dantigε tajiko dabilali la.

 

Ɛsipaɲi, Urumani, Silowaki, Tayilandi ani Wiyεtinamu y’a ŋaniya ka sarabonko dabila san 2025 ni 2040 furancεw la ; kasɔrɔ o waati kelen na, Ɛndi ni Ɛndonezi bε ka sarabonbɔ izini kuraw jɔ. « Cop 27 » la, jamana 80 tun b’a la ka Ɛndi senkɔrɔma don fεn suguya bεε donni na sεbεn kɔnɔ yeelensunko la ; gazi ni taji b’o la. Hakilila kɔni ye ka tajiko dabila, ka wari donni fana dabila a kunkɔrɔ. Arabi Sawuditi, Iran ani Irisijamana ma sɔn o ma. Sɔsɔliw cayara nin ko kan kosεbε : tajiko dabilali ani dɔ bɔli a fanga la.

Hali ni lajεkεlaw ye bεnkan dɔw ta Dubayi, u waleyali y’a damana ko ye ; sabula a bε se ka kε u tεna waleya a tuma na, gεlεya bε se ka wara ka taa a fε. San 2021 ni 2022 furancε la, dɔ farala sisangazi hakε kan diɲε kɔnɔ ni 1,4 % ye. A yεlεnnenba kɔlɔsira san 1990 ; o kεra 61% ye. Nka cakεda min ɲεsinnen bε yeelenko ma n’a tubabukan daɲε surun ye (AIE) ye, o y’a jira ko yanni san 2035, walima 2030 cε, ko caman bεna se ka bɔ sisangasi hakε la diɲε kɔnɔ ; nka ko dugukolo kalayali fanga bε se ka jigin ka yεlεn + 1,4°C ani 2,4°C cε yanni san 2100. dɔnnibaaw ka jateminε na, ni yεlεma ma don kow cogoya la yanni san tan cε, a mεεn o mεεn, dugukolo kalayali funteni bε sɔn ka se 1,5°C ma.

Sεki Amadu JA

Dɔkala Yusufu JARA

 

Dɔkala Yusufu Jara

Nin fana kalan : Mɔbiliw asuransi : Munna nɔladilanwari bɛ mɛɛn ?

Taamako cakɛdaw ka fɔ la, kasaara seereyasɛbɛn (PV) dilanni de bɛ waati jan ta. O de kosɔn k’u bɛ se ka dɔ da kalo kan tuma dɔw la fo ka se san ma, k’a sɔrɔ asurelen ma bila a hakɛ kɔnɔ.

Nin fana kalan : Sanubɔ Kangaba : Sanuko ni kalanko bɛɛ, siniɲɛsigi ka labɛn

Denmisɛnw bɛ ka kalan bila ka firi Kɔfilacɛ damanda kan Kangaba sɛrɛkili kɔnɔ kosɛbɛ sisan. Cɛmannin fara musomannin kan, u kɛlen bɛ ka Kɔfilacɛ damandaw fa tewu digɛn senni ani damanbɔgɔw koli kama sanu nɔfɛ. U bɛ firi dugukolo jalan kan i ko fɛn wɛrɛ, k’u jigi dalen to sa.

Nin fana kalan : San 2026 kupudimɔni : Santarafiriki-Mali 0-0, Sɛgɛw ye baara gɛlɛya u yɛrɛ bolo

Kow gɛlɛyara Mali bolo. An tɛ se k’a fɔ fɔcogo wɛrɛ la n’o tɛ, Mali dɛsɛlen kɔ Santarafiriki la 0-0 kunun ntɛnɛn marisikalo tile 24 san 2025, kupudimɔni san 2026 ɲɛbila ntolantanw tile 6nan hukumu kɔnɔ.

Nin fana kalan : Marisikalo tile 26, Seyidusuw tɔgɔladon, san 1991-2025 : Syidusuw miiriya waati disidakow la

Taamasiyɛnnanw jɔra Bamakɔ ani jamana marayɔrɔ caman faabaw la k’a daminɛ san 1992 la, walasa ka hakililajigin kɛ Malidenw ka wulikajɔba la demokarasi nɔfɛ.

Nin fana kalan : Baaradegekalan : Degeden 2.500 y’u kali k’u bɛna baara kɛ ni ladiriya ye

Lajɛ in ɲɛmɔgɔya tun bɛ minisiriɲɛmɔgɔ Zenerali de diwisɔn Abudulayi Mayiga bolo. A y’a gɛlɛya cakɛdaw ma, minnu bɛna degedenw sɔrɔ, u ka baaradege sarati fɔ ka gɛlɛya u ye.

Nin fana kalan : Seko ni dɔnko : Yokoro ani Salawale-wale bɛ ba la halibi

Denmisɛnninw (cɛmanw ni musomanw) bɛ nin laadalako in kɛ ni sunkalo ye tile 10 sɔrɔ. Laada min don, hakilimaw ka fɔ la, a bɛ ɲɔgɔndɛmɛn ani ku-ɲɔgɔn-kan hakilila de kofɔ.

Tigi ka sεbεnniw

Mɔbiliw asuransi : Munna nɔladilanwari bɛ mɛɛn ?

Taamako cakɛdaw ka fɔ la, kasaara seereyasɛbɛn (PV) dilanni de bɛ waati jan ta. O de kosɔn k’u bɛ se ka dɔ da kalo kan tuma dɔw la fo ka se san ma, k’a sɔrɔ asurelen ma bila a hakɛ kɔnɔ.

Par Dɔkala Yusufu Jara


Publié lundi 12 mai 2025 à 12:36

Sanubɔ Kangaba : Sanuko ni kalanko bɛɛ, siniɲɛsigi ka labɛn

Denmisɛnw bɛ ka kalan bila ka firi Kɔfilacɛ damanda kan Kangaba sɛrɛkili kɔnɔ kosɛbɛ sisan. Cɛmannin fara musomannin kan, u kɛlen bɛ ka Kɔfilacɛ damandaw fa tewu digɛn senni ani damanbɔgɔw koli kama sanu nɔfɛ. U bɛ firi dugukolo jalan kan i ko fɛn wɛrɛ, k’u jigi dalen to sanu sɔrɔli kan ka tɛmɛn kalan kan..

Par Dɔkala Yusufu Jara


Publié mardi 25 mars 2025 à 12:27

San 2026 kupudimɔni : Santarafiriki-Mali 0-0, Sɛgɛw ye baara gɛlɛya u yɛrɛ bolo

Kow gɛlɛyara Mali bolo. An tɛ se k’a fɔ fɔcogo wɛrɛ la n’o tɛ, Mali dɛsɛlen kɔ Santarafiriki la 0-0 kunun ntɛnɛn marisikalo tile 24 san 2025, kupudimɔni san 2026 ɲɛbila ntolantanw tile 6nan hukumu kɔnɔ.

Par Dɔkala Yusufu Jara


Publié mardi 25 mars 2025 à 12:26

Marisikalo tile 26, Seyidusuw tɔgɔladon, san 1991-2025 : Syidusuw miiriya waati disidakow la

Taamasiyɛnnanw jɔra Bamakɔ ani jamana marayɔrɔ caman faabaw la k’a daminɛ san 1992 la, walasa ka hakililajigin kɛ Malidenw ka wulikajɔba la demokarasi nɔfɛ.

Par Dɔkala Yusufu Jara


Publié mardi 25 mars 2025 à 12:24

Baaradegekalan : Degeden 2.500 y’u kali k’u bɛna baara kɛ ni ladiriya ye

Lajɛ in ɲɛmɔgɔya tun bɛ minisiriɲɛmɔgɔ Zenerali de diwisɔn Abudulayi Mayiga bolo. A y’a gɛlɛya cakɛdaw ma, minnu bɛna degedenw sɔrɔ, u ka baaradege sarati fɔ ka gɛlɛya u ye.

Par Dɔkala Yusufu Jara


Publié mardi 18 mars 2025 à 11:27

Seko ni dɔnko : Yokoro ani Salawale-wale bɛ ba la halibi

Denmisɛnninw (cɛmanw ni musomanw) bɛ nin laadalako in kɛ ni sunkalo ye tile 10 sɔrɔ. Laada min don, hakilimaw ka fɔ la, a bɛ ɲɔgɔndɛmɛn ani ku-ɲɔgɔn-kan hakilila de kofɔ.

Par Dɔkala Yusufu Jara


Publié mardi 18 mars 2025 à 11:21

Kupudimɔni 2026 : Komɔri-Mali, Sɛgɛw ye jabaaya don Ujuda

Selen Marɔku sibiri su k’a dugu jɛ kari la, degelikaramɔgɔ Tɔmu Sɛnfiye n’a ka cɛdenw y’u ka farifoni balontanko fɔlɔ kɛ ntɛnɛn marisikalo tile 17 san 2025. Cidenkulu mɔgɔ tɔw ka kan ka se Ujuda bi tarata ni Ala sɔnna. Ujuda ye dugu ye, min bɛ Marɔku ni Alizeri dancɛ la.

Par Dɔkala Yusufu Jara


Publié mardi 18 mars 2025 à 11:20

L’espace des contributions est réservé aux abonnés.
Abonnez-vous pour accéder à cet espace d’échange et contribuer à la discussion.
S’abonner