MA.FA.LA n’o ye Mali Fasokanw Layiriwalitɔn
fɔcogo daɲε surun ye, tɔn
kura don, min sigira senkan san 2023 awirilikalo la, fasokanw yiriwali kama
Mali kɔnɔ. Walasa ka se ka
jama kunnafoni ani k’a lafaamuya a ka baara kεtaw kan, a kolabεnnaw ye kunnafonidilajε kε sibiri nowanburukalo tile 11 san
2023 DNAFLA kɔrɔ lajεkεso kɔnɔ.
A ɲεmɔgɔya
tun bε tɔn in ɲεmɔgɔba
Salifu Sora bolo. Kunnafonidi cakεda 20 ni kɔ de tun b’a kεnε
kan. Jεkulu NKO tɔnden caman, ka fara fasokanw ɲεtaa
tigilamɔgɔ lakodɔnnenba fila kan, Sumana Kanε ni CNR-ENF ɲεmɔgɔba
kɔrɔ don ani kεnε in
denfa, Musa Jabi ni Karanta ɲεmɔgɔba
kɔrɔ don ani kεnε in
denba nɔnabila.
Kεnε in sigira jεkulu MA.FA.LA kolabεnnaw
fε, ka kunnafonidi ni lafaamuyali kε ni masalakun dɔw walanwalanni ye, gεlεya minnu bε fasokanw yiriwali la, o gεlεyaw
furakεcogo ani ka laɲinin dɔw
fana dajira.
Baara daminεna ni Mali fasa dali ye
Bamanankan na. Abudulayi Abu Kulubali ye poyi min sεbεn Bamanankan na, o
kalanna ka tugu o la. O poyi tun bε Mali fasoanw kan. Kumaɲɔgɔyaw kεra o kɔfε
mɔgɔ kεrεnkεrεnnenw
fε, k’a kuncε ni ɲininkali-jaabiw ye.
Kumaɲɔgɔnya
fɔlɔ masalakun tun ye
« baara minnu kεra fasokanko la k’a ta Mali ka yεrεmahɔrɔnya
la, ka se bi ma ». O masalakun in walanwalanna Karamɔgɔ
Musa Jabi fε. A fɔlɔla ka foli ni
tanuni lase cεw ni musow ma, minnu kɔnna ka fasokanw
yiriwali baaraw daminε. Ka sɔrɔ
k’a faranfasiya, ko Ala n’an hinεna jamanakuntigi kɔrɔ
Modibo Keyita la, o hami kεra k’a sinsin fasokanw kan jamana yiriwali la. Kan
naani de tara fɔlɔ k’olu
sεbεn : Bamanankan, Fulakan, Kɔrɔbɔrɔkan
ani Tamasεkikan.
An bε don min
na, desantaralizasɔn sεbεkɔrɔ warala. Jamana marayɔrɔw, a sεrεkiliw an’a
kominiw cayara. Balikukalansow dayεlεla, ka sariyaw sigi kanko la. Jamana
sigikafɔba (ANR) laɲininw dɔ kεra, ko ka Maliden bεε kalan yanni san duuru nata
cε. Baarakεminεnw sɔrɔla ɲεtaa kama. Gafe hakε dɔgɔya n’a ta bεε fasokanw na,
Maliden miliyɔn 2 sera ka kalan balikukalan sira fε.
O balikukalan
bε kε balikukalansow kɔnɔ, jεkuluw kɔnɔ ani mɔgɔw b’a ɲinin u ka kalan u ka so.
Sisan yεrε balikukalan bε ka kε erezo sosiyow kan. Musa Jabi ka fɔ la, Kuba
jamana ye misali ɲuman ye balikukalanko la. Olu b’a kε tele la jama bε
faamuyaba sɔrɔ a la. O de kosɔn mɔgɔ kalanbali ka dɔgɔ Kuba jamana kan. Kan
fila bε Kanada : Tubabukan ani Angilεkan ye. Gafe o gafe mana bɔ nin kan dɔ
la kelen na, u bε sin k’a bayεlεma yɔrɔnin kelen kan dɔ in na, walasa k’a
kunnafoni carinni sennateliya.
Ɲεtaaw n’u ta
bεε fasokanko la, gεlεyaw bε yen. Lozisiyεli ɲεnama bε yen Tubabukan ni
Angilεkan ani kan sure caman bayεlεmani kama uni ɲɔgɔn cε ; nka a t’o cogo
la fasokanko la. Gafe minnu sεbεnnen don kan surew la, u bayεlεmani y’a damana
baara ye fasokanw na. O sεbεn suguyaw ka ca, nka bayεlεmanikεla faamuyalenba
hakε man ca.
Fasokanw
labaarali gεlεya dɔ ye daɲεgafe jɔnjɔn ntanya ye, min daɲεw ye sεbεncogo kelen
pe ye. O de bε ka bayεlεmani baara gεlεya a kεbaaw bolo ; fɔcogow tε kelen
ye. Mansin kelen min bε sεbεndilan kama DNAFLA kɔrɔ tɔgɔ la, o kɔrɔla. Gafe
sεbεnnen ka ca, nka u ma labεn ka kε gafe ɲεnamaw e fɔlɔ k’a sababu dɔ kε u
masakantanya ye.
Gafe dɔw yεrε
bɔlen don, olu kunnafoni ma carin sira lakodɔnnenbaw fε. Gafefeereyɔrɔbaw ni
feerelikεla misεnninw fana b’u kun don gafew kɔrɔ, u bε nafa sɔrɔ minnu
sannifeere la ; mɔgɔw tε girin gafew kan, minnu sεbεnnen don fasokanw na.
A fɔlen don
san 2023 zuluyekalo tile 22 sariyasunba kɔnɔ, ko fasokanw kεra forobakanw ye,
ka Tubabukan kε baarakεkan ye. A ɲuman ye cεsiri fanga ka bonya ka taa fε, min
b’a to fasokanw bε se k’o jɔyɔrɔ fila in ta Mali kɔnɔ. Hali o bε sira ɲuman
kan ; sabula sigidaw la baara bε kε fasokanw na ; sεbεnw de bε dilan
halibi Tubabukan na.
Ɲinε ma kε Karamɔgɔ
Musa Jabi ka fɔlen min kɔ, o ye ko jamana ye lajεba min kε san 2008 kɔnɔ
fasokanw kalanni kan lakɔliw la, ko DNENFL-LN sigira senkan o kɔfε. O ye kalanko cakεda ye, min ɲεsinnen bε
fasokanw kalanni ma lakɔliw la.
Kumaɲɔgɔnya filanan kεra Karamɔgɔ Sumana Kanε fε.
O fana da sera kumakεla fɔlɔ ka gεlεya kofɔlen ma. A ka fɔ la, kan b’a fɔbaa de nafa. Mɔgɔ b’a balo sɔrɔ kan min na, a bε
tugu o de kɔ k’o lafasa. Gafefeereyɔrɔw bε u ka wari don gafew la, u b’a dɔn ko sanbaa bε sɔrɔ minnu na. A ka
kuma nafamayɔrɔ dɔ fana kεra k’a ɲinin jεkulu NKO tɔndenw fε, u ka muɲun ka sabali, ka
ji sumanin k’u koliji la. Sumana Kanε y’a jira ko ale yεrε bε cεsiri la
fasokanw ɲεtaako la a san 38 ye ɲinan ye. O siratigε la, a tε se ka sɔn ka fara mɔgɔ kan o cogo la
ten, ɲεtaa
min sɔrɔla kaban, k’o kε
ji la fasokanw sεbεncogo kama.
O jεkulu NKO tɔndenw tun y’a gεlεya fasokanw ɲεtaa baara kεbaaw
ma, u ka wuli k’u jɔ ka fara ɲɔgɔn kan, jεkulu kεrεnkεrεnnen min sigira
senkan n’a bε ka fasokanw labεncogo an’u labaaracogo senkɔrɔma donni sariyaw
filiw latilen an bε waati min na, k’a gεlεya o ma, a ka fasokanw bila u ka hakε
dafalen kɔnɔ ; n’o ye k’u kε forobakanw ye ani k’u kε baarakεkanw ye Mali
kɔnɔ sisan bεε.
Kuma dɔ
tε sin ka fɔ, nka a bε sidɔn, laɲinin dɔ ye ka NKO sεbεnni ta, ka API da
kεrεfε fasokanw sεbεnni na ; sabula ko Irisiw, Siniwaw, Larabuw… fana y’o
de kε. Ko olu y’u ka siginidenw ni jatedenw dilan u yεrε ka kanw kama. An b’aw
ladɔnniya,
ko « API » daɲε dafalen ye Alifabe fonetiki εntεrinasiyonali »
ye. Fasokanw bε ka sεbεn n’o siginindenw ye, o t’olu fεko ye.
Jεkulu MA.FA.LA ɲεmɔgɔba ka kumaɲɔgɔnya bolila
« denmisεnw jɔrɔ kan fasokanw layiriwali la ». A
y’a jira, ko ni denmisεnw y’u banba ni sεbε sira ye, u bε se ka yεlεma don
bεnkanw na hεrε sɔrɔli siratigε la sini mɔgɔw ye. Denmisεnw
bε se k’o kε ni jεkuluw sigili ye senkan yεlεmani kama.
Salifu sora da sera MA.FA.LA ka laɲininw, a ka gεlεya kɔlɔsilenw, u
furakεcogo dabali tigεlenw ani u ka laɲinin kεrεnkεrεnnenw ma. O gεlεya kofɔlenw ye duuru ye :
Minnu ɲεsinnen
bε fasokanw ɲεaa ma, olu yεrε tε ka baara kε ni fasokanw ye ; jamana kolatigεlaw
sago tε u denw ka taa lakɔliw la, fasokanw bε kalan minnu na ; kalanbilaw
kiimεni minnu bε kε, fasokanw tε kiimε ; fasokanw yiriwali baara kεbaaw tε
dabolo ɲuman
kan ; ani gafe nafama hakε ka dɔgɔ kosεbε fasokanw na.
MA.FA.LA ye furakεcogo 12 dantigε a ka gεlεya kɔlɔsilenw na ; o
dɔw
ye minisiriso kεrεnkεrεnnen sigili ye senkan ka ɲεsin fasokanw kalanni ma a ɲεma lakɔliw la an’u
labaarali foroba cakεdaw la, baarakεyɔrɔw tɔgɔw sεbnni u da la fasokanw na, ani
pilaki minnu bε turu sirakun na, olu tɔgɔw sεbεnni fasokanw na.
Jεkulu in ka laɲinin dajiralenw na, a bε sinsin min
kan kosεbε, o ye fasokanw yiriwabaaw ka sɔn ka fara ɲɔgɔn kan, ka fasokan
kelen sugandi Mali kan 13 sεbεnnenw cεla, ka kε Mali forobakan ye. N’o de kεra
jamana ɲεmɔgɔw bε sɔrɔ ka dabali tigε o
kan kεli la Mali baarakεkan ye. O b’an hakili jigin Sεki Anta Jɔpu ka kuma dɔ la ; a ko
« jamana si tε se ka yiriwa walikan kan, fo n’a sɔrɔla o jamanaden
bεε yεlεmana ka k’o kan in fɔbaa ye ».
Dɔkala Yusufu JARA
Dɔkala Yusufu Jara
Ciden minnu bε Malidenw yεrε dama cε sigikafɔba kεnε kan, u y’a ŋaniya kumaɲɔgɔnya sigikafɔ in da ka yεlε kojugubakεlaw ye, ka silamεdiinε dungew don an n’u cε kɔrɔfɔw la. U y’a ɲinin fana, ko ka kuranko gεlεya furakε joona walasa hakilisigi ka na mɔgɔw la.
Faso tɔgɔla sigikafɔba min daminεnen filε, o bεna kε sababu ye Malidenw ka kumaɲɔgɔnyaw kε u ni ɲɔgɔn cε ka furaw dajira gεlεya kofɔlenw na. A ka kan ka se ka hadamadenya juru caanin an cε, ka dɔ fara ku-ɲɔgɔn-kan fanga kan ani ka na ni bεn kutaala jan ye..
Furancεlafanga jamanakuntigi Kolonεli Asimi Goyita ye laseli kε tarata awirilikalo tile 30 san 2024, ko gɔfεrεnaman bε sεnε kεfεn minnu di, tεmεn bε kε n’o ye. O siratigε la, angεrε (ire) kg50 bɔrε ye sefawari dɔrɔmε ba fila ani kεmε seegin (d2 800) ye, farafinnɔgɔ kg50 .
San o san mεkalo tile 1lɔ ye baarakεlaw tɔgɔladon ye diɲε kɔnɔ. O hukumu kɔnɔ, Mali baarakεlaw lafasatɔn minnu bε UNTM jεkuluba kɔnɔ, olu ye yεrεjirataama kε jamana ka yεrεmahɔrɔnya kεnεba kan. A kεra kεnε ye, min kɔrɔfɔw bolila hadamadenya basigili ni ɲεtaa laɲini.
Mali sɔrɔdasiw ye kojugubakεla Hugo faga Indelimani kεlεdaga la Gawo mara la. Kabini Mali y’a ŋaniya k’a mεru don Irisijamana na sɔrɔdasiko nasira la, an ka lakananbaaw b’a la ka sebaayaw sɔrɔ dɔrɔn kojugubakεlaw kan..
UNTM biro kura mɔgɔ ye 53 ye. U ye lahidu ta, ko furakεcogo ani laɲinin minu kεra a ka sigikafɔw senfε, olu bεna kε sisinnan ye sarati kura in kɔnɔ.
