Jamana sɛgɛsɛgɛlikɛlaba y’a ka san 2023 baara kɛlen seereyasɛbɛn don furancɛlafanga jamanakuntigi Zenerali darimɛ Asimi Goyita bolo nowanburukalo in tile 14 jamanakuntigiso la Kuluba. Fɛn min bɛ kɔlɔsi sɛbɛn in kɔnɔ, o ye jɛlenya ani yɛlɛma ɲuman donni ye mara kɛcogo la. Ko minnu dara kɛnɛ kan sɛbɛn in kɔnɔ, o ye majɛw ye marako la ani foroba fɛnw tɔpɔtɔcogo la. O b’a jira halibi, ko sinsin ka kan ka kɛ yɛlɛma kuraw kan foroba nafolo ladonniko la. Kalanko minisiriso tɔgɔ sɛbɛkɔrɔ nɔrɔgɔlen b’o koɲɛw na.
O siratigɛ la, jamana sɛgɛsɛgɛlikɛlaba ye yeelen da faso nafolo burujali kan kalanko minisiriso la, k’a daminɛ san 2017 la ka se 2022 ma. Kalanyɔrɔ 80 minnu sɛgɛsɛgɛra kalanyɔrɔ mumɛ 192 cɛla, n’o y’u 41,6% ye, a kɔlɔsira ko sɛbɛn lankolonw dilanna k’u caman dayɛlɛ, ka sɔrɔ k’u don filiw la. O kalanyɔrɔ 80 sɛgɛsɛgɛlen ninnu na, 33 ye gɔfɛrɛnaman ka dɛmɛnwari sɔrɔ kalandenw tɔgɔ la, minnu yɛrɛ tɛ yen fiyewu. O musaka burujalen in bɛ se sefawari miliyɔn 412,86 ma. Nin gɛlɛya in b’a jira ko dabali kolo girinw ka sigi senkan kɔlɔsili kama min b’a to gɔfɛrɛnaman ka dɛmɛnwari ditaw ka se ka lakanan jɛlenya la a ɲɛma kalanko la.
O kɔfɛ, jamana sɛgɛsɛgɛlikɛlaba ka seereyasɛbɛn in bɛ majɛw kofɔ kalanwariw tilancɛ (demi-burusi) ani dumuniko pansiyɔnw sarali la kalanko minisiriso sekeretariya fɛ. O musaka lankolon ka ca ni sefawari miliyɔn 18 ye n’i y’i sinsin san 1992 dekere kan. Kasɔrɔ o dekere in nɔnabilala ni dekere kura ye san 1994 ka yɛlɛma don burusiw dicogo la jamana fɛ. San 1994 dekere b’a jira, ko burusi-tilancɛw ka kan ka ɲɛsin sannayɛlɛnkalansow kalandenw dɔrɔn ma. O siratigɛ la, kiimɛni ka kan ka kɛ k’a dɔn ni wariw dira ka kɛɲɛ ni sariya ka dantigɛcogo ye.
KO YE DABALIBANKO YE- San 2023 seereyasɛbɛn sinsinna majɛ dɔw kan wariko kɛcogo la kalanko minisiriso la. Gɔfɛrɛnaman ye dɛmɛnwari min di kalanden 294 tɔgɔ la, a yera k’o kalanden ninnu yɛrɛ ka kalanw tun banna kaban ; kasɔrɔ sefawari miliyɔn 32,42 burujara o dafɛ. Gɛlɛya wɛrɛ farala o ko in kan ; sabula kalanden dɔw tɔgɔw tun sɛbɛnna siɲɛ fila kalanyɔrɔ kelen na, k’a jira ko gɔfɛrɛnaman ka dɛmɛnwari dira olu ma. A yera tuguni ko Gɔfɛrɛnaman ka dɛmɛnwari dira kalanden 731 wɛrɛ ma kasɔrɔ olu n’a sɔrɔli tun man kan. Sefawari miliyɔn 72 burujara o ko in na. Nin bɛɛ bɛ foroba nafolo burujali kofɔ kalanko minisiriso la. A ɲuman ye yɛlɛma ɲuman ka don baara kɛcogo la.
Ko ye dabalibanko ye cogo min na, seereyasɛbɛn in ye yeelen da o kan. A jirala k’u ye gɔfɛrɛnamana ka dɛmɛnwari di kɛnyɛrɛye kalanyɔrɔ dɔw kalandenw ma ; kasɔrɔ o tun dabɔlen bɛ foroba kalanyɔrɔw kalandenw kama. O ye fiɲɛ ye wariko la ka sariya sɔsɔ. A yera ko sefawari miliyɔn 257 burujara o la. O b’a jira ko jɛlenya tɛ baara kɔnɔ, wa wari dicogo kalandenw ma, o tɛmɛnsira ma labato kalanko minisiriso fɛ. A ɲuman ye ka dabali jɔnjɔnw sigi senkan nin ɲɔgɔnna tiɲɛni kunbɛnni kama ka foroba nafolo burujali bali.
Jamana sɛgɛsɛgɛlikɛlaba, walasa ka se ka nin gɛlɛyaw furakɛ, a ye laɲinin kɛ yɛlɛma ɲuman donni na wariko kɛcogo la kalanko minisiriso la. O dabali dɔ ye ka bugunnatigɛ nimɔrɔ kɛrɛnkɛrɛn kɛnyɛrɛye kalanyɔrɔw ye walasa ka se k’u kɔlɔsi ka ɲɛ. Ani fana, ka sariya labato a ɲɛma kalandenw dicogo la kalanyɔrɔw ma, min b’a to a wariko kɛcogo ka jɛya.
O n’a ta bɛɛ, majɛ minnu kɔlɔsilen filɛ foroba nafolo tɔpɔtɔli la, o tɛna to ɲangibali ye. A sɛbɛnw bɛ dalajɛ ka don kiiritigilamɔgɔw bolo. O kiiriso yamaruyalen dɔ ye faso nafoloko kiiritigɛso ye jamana ka kiiritigɛso sanfɛdan na, walasa ka se ka ɲangili kɛ ani ka bagabagali kɛ a ɲɔgɔnna wɛrɛ kana kɛ. O dabali tigɛta ninnu bɛna a to jɛlenya ka sabati foroba nafolo ladonniko la kalanko minisiriso la.
Dɔkala Yusufu JARA
Amara Bɛni Yaya TARAWELE
Esɔri sɛbɛnnijɛkulu
Dɔkala Yusufu Jara
Taamako cakɛdaw ka fɔ la, kasaara seereyasɛbɛn (PV) dilanni de bɛ waati jan ta. O de kosɔn k’u bɛ se ka dɔ da kalo kan tuma dɔw la fo ka se san ma, k’a sɔrɔ asurelen ma bila a hakɛ kɔnɔ.
Denmisɛnw bɛ ka kalan bila ka firi Kɔfilacɛ damanda kan Kangaba sɛrɛkili kɔnɔ kosɛbɛ sisan. Cɛmannin fara musomannin kan, u kɛlen bɛ ka Kɔfilacɛ damandaw fa tewu digɛn senni ani damanbɔgɔw koli kama sanu nɔfɛ. U bɛ firi dugukolo jalan kan i ko fɛn wɛrɛ, k’u jigi dalen to sa.
Kow gɛlɛyara Mali bolo. An tɛ se k’a fɔ fɔcogo wɛrɛ la n’o tɛ, Mali dɛsɛlen kɔ Santarafiriki la 0-0 kunun ntɛnɛn marisikalo tile 24 san 2025, kupudimɔni san 2026 ɲɛbila ntolantanw tile 6nan hukumu kɔnɔ.
Taamasiyɛnnanw jɔra Bamakɔ ani jamana marayɔrɔ caman faabaw la k’a daminɛ san 1992 la, walasa ka hakililajigin kɛ Malidenw ka wulikajɔba la demokarasi nɔfɛ.
Lajɛ in ɲɛmɔgɔya tun bɛ minisiriɲɛmɔgɔ Zenerali de diwisɔn Abudulayi Mayiga bolo. A y’a gɛlɛya cakɛdaw ma, minnu bɛna degedenw sɔrɔ, u ka baaradege sarati fɔ ka gɛlɛya u ye.
Denmisɛnninw (cɛmanw ni musomanw) bɛ nin laadalako in kɛ ni sunkalo ye tile 10 sɔrɔ. Laada min don, hakilimaw ka fɔ la, a bɛ ɲɔgɔndɛmɛn ani ku-ɲɔgɔn-kan hakilila de kofɔ.
