A daminɛna ni furancɛlafanga jamanakuntigi ka yecogo waleyali ye ; n’o ye ka jamana dugukolo fan bɛɛ bɔɔsi juguw la. O laɲinin ye ka jamana fanga coogo Kidali nowanburukalo tile 14 san 2023. Jamana ɲɛmɔgɔw hami kɛra o ye kabini furancɛlafanga latilenna san 2021.
O b’a jira ko Mali sɔrɔdasiw donni Kidali Mali marayɔrɔ 8nan faaba kɔnɔ, o bɛnna fasojama ma kosɛbɛ ; sabula Kidali tun bɛ ɲinin ka kɛ Mali sɔrɔdasiw an’a fanga tana ye san tan ni kɔ kuntaala. Nka bandon bɛ ko bɛɛ la. Mali sɔrɔdasiw donna Kidali, jamana fanga fana sigira a ɲɛma.
Hakililajigin na, ONU ka basigi sabatilikulu ye Mali jaabi a kɛli la k’a ɲinin Minusima ka taa ka bɔ Mali kɔnɔ, o kana bila ka balan kɔnɔ, o ye sariya 2690 ta ka Minusima ka baara kuncɛ Mali kɔnɔ k’a daminɛ san 2023 zuwɛnkalo tile 30 la.
O siratigɛ la, Minusima sɔrɔdasiw tun dagalen bɛ yɔrɔ fɛn o fɛn na Mali kɔnɔ, o bɛɛ tun ka kan ka latɛmɛn Mali sɔrɔdasiw ma. ONU k’o sariya in kɔnɔ, Ogosagu, Gundamu ani Menaka, olu dagayɔrɔ tun ka kan ka latɛmɛn k’a daminɛ utikalo tile 1lɔ la ka se a tile 31 ma. O koɲɛ bɛɛ latɛmɛnna hɛrɛ kɔnɔ fo n’a kɛra Bɛri dagayɔrɔ ye. Sabula o dugu in tun kɛlen bɛ kojugubakɛlaw n’u jɛɲɔgɔnw ka faaba ye.
O la, utikalo tile 13 san 2023, tuma min na Mali sɔrɔdasiw y’a ɲinin ka taa u sigi Minusima sɔrɔdasiw dagayɔrɔ labilalen kɔnɔ Bɛri, kojugubakɛlaw ye ngaaran da u la ; nka a kɛra bɔnɛ dan bɛɛ ye jamana kɔrɔnyanfan maa murutilenw ka tɔnba (CMA) n’a dɛmɛnbaaw bolo. U kojugubakɛkulu dama tun faralen bɛ ɲɔgɔn kan jɛkulu wɛrɛ kɔnɔ, min tun bɛ wele (CSP-PSD) Bɛri sɔrɔdasikan maminɛni kama Minusima kɔfɛ. Nka tiga ma don a na na ; a kɛra nitiɲɛ dan bɛɛ y’u ma.
Kojugubakɛlaw labanna o kɔfɛ, ka gɛrɛntɛ sigi Tumutu dugu dala, maa tɛ don, maa tɛ bɔ. O m’u bɔ, u labanna ka baton « Tumutu » bon ni mugu juguw ye sɛtanburukalo tile 7 san 2023 Guruma Ararusi mara kɔnɔ. Minusima taali baaraw dakun filanan bannen, o min tun b’a ta sɛtanburukalo tile 1lɔ la ka se desanburuklo tile 31 ma san 2023, Tesaliti, Agelihɔku, Ansɔngo, Kidali ani Duwazan dagayɔrɔw latɛmɛnna Mali sɔrɔdasiw ma.
FAAMA KA CI- Kojugubakɛlaw y’a ɲinin sira bɛɛ fɛ, ka Minusima dagayɔrɔw lasɔrɔli bali Mali sɔrɔdasiw la. U bɛ janw da u ɲɛ, ka mugu juguw don dugu jukɔrɔ siraw kan u ɲɛ, ka jamana ka yɔrɔw tiɲɛ, bɛn kɛra fɛn o fɛn kan u ni Mali gɔfɛrɛnaman cɛ ka janfa k’o la. Mali sɔrɔdasiw ni kojugubakɛlaw karila ɲɔgɔn na Burɛmu Gawo mara kɔnɔ sɛtanburukalo tile 12 san 2023 ; kojugubakɛla su cayara ni ɲɛnama ye. Mali sɔrɔdasiw ka sɔrɔ k’a jɛya kojugubakɛlaw ma, ko maa o maa mana a jɔ u ɲɛ Kidali sira la, su t’o kɔn laharan. O de kosɔn (CSP) mɔgɔ minnu tun dagalen bɛ Anefisi sɔrɔdasikan kɔnɔ, Mali sɔrɔdasiw ye gonin k’olu kan ɔkutɔburukalo tile 7 ; o kɛra kɛlɛ bulenba kɔnɔ. O de y’a to ni maa si ma sɔn k’i jɔ u ɲɛ Tesaliti sira kan.
I n’a fɔ Anefisi ta cogoya, Mali sɔrɔdasiw ma kɔlɔkɔlɔ buntenni da Kidali sɔrɔdasikan kan tile damadɔ kuntaala ni pankurunw ye ; (CSP) mɔgɔw labanna k’u yɛrɛ ɲinin a ko tɔ la. O kɛlen, nowanburukalo tile 14 san 2023, Mali sɔrɔdasiw donna Kidali dugu kɔnɔ. Dugumɔgɔw nisɔndiyabaatɔ sɛbɛkɔrɔ bɔra k’u kunbɛn. Furancɛlafanga jamanakuntigi ye laseli min ɲɛsin fasojama ma, o kɔrɔfɔ kɔnɔna na, a ye foli ni tanuni lase lakananbaaw ma Kidali sɔrɔli la, ka laban k’a jira ko kɛlɛ tɛ jɔ fo jamana dugukolo mumɛ ka bɔ juguw bolo. Kojugubakɛlaw n'u dɛmɛnbaaw y’a ɲinin cogo bɛɛ la, k’u bɛ faama ka ci bali ; nka u ni Mali sɔrɔdasiw ɲɔgɔn sɔrɔ o ɲɔgɔn sɔrɔ, o b’u ɲin kari.
Nin sebaaya sɔrɔlen bɛɛ sababu bɔra kɛlɛw labɛnw kɛcogo ɲuman na. Jamana ɲɛmɔgɔw tun y’a kɔlɔsi ko Minusima, Barikani, Takuba, G5-Sahel de ye kojugu kunyanfanw ye an ka jamana kɔnɔ, u ye laɲinin kɛ ONU fɛ Minusima n’a dɛmɛnbaa ninnu ka taa ka bɔ Mali kɔnɔ. U tun kɛlen bɛ balanw ye Mali sɔrɔdasiw ɲɛ jamana fan bɛɛ lasɔrɔli la sanfɛ ani duguma.
ƝƐƝƆGƆNYA NI « SUD GLOBAL » YE- Jaabi ɲuman minnu sɔrɔla, o sababu ɲuman dɔ ye jɛɲɔgɔnyasira cayali ye ; i n’a fɔ Irisijamana, Iran, Turukiye. Mali sɔrɔdasiw ye kɛlɛminɛn nafama caman sɔrɔ. kɛlɛkɛ pankurunw, Mikiw ani doroninw b’o la.
Kabini Kidali bɔɔsira juguw la, Mali ye Alize bɛnkan cɔngɔ a senkɔrɔ ; sabula o da tun ka di kojugubakɛlaw n’u jɛɲɔgɔnw na ka tɛmɛn Mali gɔfɛrɛnaman kan. Sɛbɛn min bolonɔ bilalen tun ka ca ni san tan ye bɛn ni fɔkabɛn sabatili kama, nafa fosi tun t’a la ka sɔrɔ o la. Wa kojugubakɛlaw tun b’o bɛnkan in sɔsɔ sanga ni waati bɛɛ la, hɛrɛ bɛ tilen, hɛrɛ bɛ si. Mali yɛrɛ y’a ŋaniya k’a kun don bɛn sɔrɔli waleyaw kɔrɔ ka da diɲɛmaa ta waleyali gɛlɛyaw kan. Jamana ɲɛmɔgɔw ye Zenerali Ɛli Haji Gamu sigi Kidali mara gɔfɛrɛnɛriya la nowanburukalo tile 22 san 2023.
Jaabi ɲuman sɔrɔlenw n’u ta bɛɛ basigiko la, ɲinɛ tɛ se ka kɛ disidako tɔw ni bagabagaliw kɔ. Bin kɛra zandaramaw kalanyɔrɔ kan Falajɛ ani Modibo Keyita tɔgɔla pankurunjiginkɛnɛ kan Senu-Bamakɔ, ngaaran dara Mali sɔrɔdasiw la Tinzawatɛni ni Ukɛrɛni ka dɛmɛn ye kojugubakɛlaw ma. Nin bɛɛ b’a jira ko halibi an ka kan k’an ɲɛmada kosɛbɛ kow fɛ. Mali, Burukina ani Nizɛri jamanaw ɲɛmɔgɔw y’o de faamuya. O de kosɔn u sinna ka kɛlɛboloba kelen sigi senkan Sahelikungo kɔnfederasɔn tɔgɔ la. Ka da a kan basigi ani yiriwali min sirilen don ɲɔgɔn na, o tɛ taa u ka fara ɲɔgɔn kan kɔ.
Gɔfɛrɛnaman ye jamana tɔgɔlamɔgɔ caman sugandi ka sigi yɔrɔw la jamana fan bɛɛ fɛ, ka hadamadenya sabatili bajuw sigi, ka sɔrɔ ni hadamadenya yiriwali waleyaw sennaminɛ, minnu y’u sigiyɔrɔw bila ka yɛlɛma jamana fan wɛrɛw fɛ ani fo jamana wɛrɛw la, olu kɔseginni, nin bɛɛ ye jigisigi taamasiyɛnw ye.
Siniɲɛsigikow bɛ yen sɛnɛ, dugujukɔrɔfɛnko, kuranko, telefɔniko, siraw ani ko wɛrɛw la an ka jamana kɔnɔ. Jɛɲɔgɔnyasira jɛlen b’an ni cakɛda cɛ, min bɛ wele angilɛkan na « Sud Global » ; Irisijamana, Siniwajamana ani Ɛndujamana b’o kulu kɔnɔ. O ye sira ye, ɲɛtaa teliman bɛ se ka sɔrɔ min fɛ.
Dɔkala Yusufu JARA
Masa SIDIBE
Dɔkala Yusufu Jara
Taamako cakɛdaw ka fɔ la, kasaara seereyasɛbɛn (PV) dilanni de bɛ waati jan ta. O de kosɔn k’u bɛ se ka dɔ da kalo kan tuma dɔw la fo ka se san ma, k’a sɔrɔ asurelen ma bila a hakɛ kɔnɔ.
Denmisɛnw bɛ ka kalan bila ka firi Kɔfilacɛ damanda kan Kangaba sɛrɛkili kɔnɔ kosɛbɛ sisan. Cɛmannin fara musomannin kan, u kɛlen bɛ ka Kɔfilacɛ damandaw fa tewu digɛn senni ani damanbɔgɔw koli kama sanu nɔfɛ. U bɛ firi dugukolo jalan kan i ko fɛn wɛrɛ, k’u jigi dalen to sa.
Kow gɛlɛyara Mali bolo. An tɛ se k’a fɔ fɔcogo wɛrɛ la n’o tɛ, Mali dɛsɛlen kɔ Santarafiriki la 0-0 kunun ntɛnɛn marisikalo tile 24 san 2025, kupudimɔni san 2026 ɲɛbila ntolantanw tile 6nan hukumu kɔnɔ.
Taamasiyɛnnanw jɔra Bamakɔ ani jamana marayɔrɔ caman faabaw la k’a daminɛ san 1992 la, walasa ka hakililajigin kɛ Malidenw ka wulikajɔba la demokarasi nɔfɛ.
Lajɛ in ɲɛmɔgɔya tun bɛ minisiriɲɛmɔgɔ Zenerali de diwisɔn Abudulayi Mayiga bolo. A y’a gɛlɛya cakɛdaw ma, minnu bɛna degedenw sɔrɔ, u ka baaradege sarati fɔ ka gɛlɛya u ye.
Denmisɛnninw (cɛmanw ni musomanw) bɛ nin laadalako in kɛ ni sunkalo ye tile 10 sɔrɔ. Laada min don, hakilimaw ka fɔ la, a bɛ ɲɔgɔndɛmɛn ani ku-ɲɔgɔn-kan hakilila de kofɔ.
