Ne bɛ n yɛrɛ ɲininka tuma caman na, mɔgɔ minnu bɛ mankanciw la, ko sɔrɔdasifangaw (Musa Tarawele, Amadu Tumani Ture (ATT), Amadu Aya Sanɔgɔ ani sisan furancɛlafanga tilew), i n’a fɔ fanga minnu ye fanga finw ye , wa ko lakanan b’u kɔnɔ. Sabula n’i y’i sinsin ɲɛfɔliw kan, ani kɛrɛnkɛrɛnnneya la, kunnafonisɛbɛn min bɛ wele tubabukan na « zurunali di duruwa adiminisitaratifu (JDA), o ka kunnafoni dɔ la, u cogoyaw faamuyali bɛ gɛlɛya i bolo, u taabolow kɛra yɛlɛma-yɛlɛman dɔrɔn ye.
O la, tubabula mara hakɛ sariyasen 23nan b’a dantigɛ, ko sɔrɔdasifanga, i n’a fɔ an k a jamana bɛ to ka bila min kɔnɔ gɛlɛyabaw kɔnɔna na, o tɛ se k’a yɛrɛ tanga a kalalafilili kan sariyaw ma, minnu bɛ fanga sɔrɔcogo an’a labaaracogo dantigɛ. A fiɲɛ ye dɔ farali ye marali fanga fin kan, ka dan sigi foroba kannabilaw la ani ka nɔgɔya don sariya kɔlɔsili la. Sigikanw mabɛnni ni kannabilaw ye ani foroba basigi, o bɛ kɛ sigikanw ka nafa kama»
Nin ɲɛfɔcogo in bɛ bɛn Mali cogoya ma wa ? Kɔlɔsilikɛla caman hakili la, o jaabi ye ayi ye. Sabula ko baarakɛla dɔw ɲɛsinnen don basigili ani foroba basigi ma, nka olu ka ɲinɛ-n-yɛrɛ-kɔ tuma dɔw la, ani ka da hadamadenya n’a lamini cogoya kan, bɛɛ b’a yɛrɛ balo ko dɔ la, k’o sudon dɛmɛn donni na ni yɛrɛfɔ ye, ka dunan gɛn ka bɔ a dala yɔrɔnin kelen, an’an kɛcogo ka dɔ kunnafoni, o bɛ taamasiyɛn ɲinin, ka kunnafoni ɲinin.
N’i y’an ka lakananbaaw lasɔrɔdiyacogo ye mɔgɔ suguya caman bolo, ka da o dagayɔrɔ ninnu doncogo la jamaw na ani baganw na ; k’u labilacogo fana ye feerelikɛlaw ye, bɛɛ ka bilisa ɲɔgɔn na, nankarabaw bɛ taakaseginw kɛ, marabaliw tɛ koron, buguridalaw, moriw, a n’a tɔw, ka fara delilikɛlaw ni lujuratɔw kan, hali hakiliyanfan banabaatɔw, nin bɛɛ bɛ donkabɔw kɛ u fɛrɛ ma, i n’a fɔ suman sita kɛ don ka bɔ mansin kɔnɔ cogo min na. O siratigɛ la, mun de bɛ bala mɔgɔ la o yɔrɔ suguyaw la bilen ; sɛtanburukalo tile 17 san 2024 binkanni Bamakɔ kan, o y’o seere ɲuman ye. A fɔ denbaya caman ma degun sɔrɔ, ka minɛn caman fana tiɲɛ an ka jamana ye ? A fɔ o ma sɔrɔ juguw mɔlɔntili fɛ ka don an senkɔrɔ ? Kow kɛcogo b’o sɛmɛntiya.
Tiɲɛ na, an yɛrɛ de b’an yɛrɛ labila tuma dɔw la juguw ye an kokɛcogow fɛ. Nka a bɛ fɔ ko sɔn kɔrɔ bila man di. I lamini lajɛ bani ! I bɛ sin k’a ye ko minnu ye farati ye an ka basigi la, ka da jogo dɔw kan laadaw kɔnɔ.
Bamakɔ bonni min kɛra sɛtanburukalo tile 17 tɛmɛnnen in, o t’a siɲɛ fɔlɔ ye. An kɔni k’a to an hakili la, ko an ka kan ka jamana basigi. Dɔnkotigiw bɛnna a kan, ko sigidalamɔgɔw yɛrɛ jɔyɔrɔ ka bon kosɛbɛ u ka basigi sabatili la. Siniman kuntaala surun dɔ la o ko kan Danemariki, n’a gansira san 2019 Faransi teleso dɔ la, a yera ko jama 85% sen bɛ basigi sabatili la. Mali kɔnɔ, o kɛmɛsarada in ka surun fu la. Minnu b’a kɛ u yɛrɛ ma ten fana, kasɔrɔ u tɛ sara ɲinin a la, olu jatelen tɛ ko sɛbɛko mɔgɔw ye, walima u kɔkɔrɔmadonnen tɛ a ɲɛma, i n’a fɔ a bɛ cogo min na Nansarala jamanaw na.
Ne delila ka kunnafoni dɔ mɛn, o taamana ne kan kosɛbɛ ; a ye n galabu kari. Ko dugumɔgɔ dɔ ɲininkanna, k’o ni kojugubakɛla dɔ tun bɛ ɲɔgɔn kan ka waati jan bɔ, nka ko munna a m’o kofɔ. Ni jaabi kɛra ko « an bɛ siran k’o kɛ, sabula ko tuma o tuma ni kofɔli kɛra, kojugubakɛlaw bɛ segin ka na an ma, an ye kuma lakali cogo min na, u bɛ segin o fɔcogo in kan. O de kosɔn, a t’a kun bɔ anw ye tuguni k’an yɛrɛ kunbalan kofɔli kosɔn. Wa an t’a fɛ fana ka sigi kunmasuuli kɔrɔ kojugubakɛlaw ɲɛkɔrɔ. O la, an tɛ kuma, an b’a kɛ i ko an ma fɛn ye, an ma fɛn mɛn, walasa k’an yɛrɛ tanga ».
Nka ni nin kumaw kɛra tiɲɛ ye, jɔrɛnanko don. O ye dingɛ dagerenni ye an yɛrɛ ɲɛ. Sabula, sɔrɔdasi minnu jatelen don farimanbaw ye, k’u jo kɛlɛ la, olu jigi ye kunnafoni ye, wa minɛn nafamaw bɛ jamana minnu bolo, olu bɛ jɔrɛ fɛn min na, ka hami n’o ye, o ye senkɔrɔ jugu ye ; kojugubakɛla dɛmɛnbaa. Mɔgɔ tɔw ni lakananbaaw donni ɲɔgɔn na, fasodenw ni kunnafonisira kalali ɲɔgɔn na, nafa b’o la. Sabula i mana fɛn o fɛn fɔ fɛɛrɛ kuraw fanga kan, hadamaden bugulen b’o kɔfɛ.
Walasa ka se ka kojugubakɛ kɛlɛ sisan, lakananbaaw ka kunnafoniko cakɛdaw ka kan k’u sɛbɛkɔrɔ ɲɛmada. Ka da a kan kunn afoni dɔgɔya tɛ. Minɛ ka kan ka k’a bɛɛ ma ni sɛbɛ ye, ani k’a dibaaw lakanan. Ka fara o kan, lakananbaaw dagayɔrɔw man kan ka kɛ mansinw ye, ka donkabɔ k’a kɔnɔ mɔgɔ suguya bɛɛ fɛ. U ka kan ka to siga la mɔgɔ tɔw bolo. K’u donni an’u bɔli bɛɛ kɔlɔsi. U ni sugufiyɛw donni ɲɔgɔn na, o ye farati ye ; hali o man ɲi fangabulonw ma kojugubakɛ tile in na.
I n’a fɔ ne, bɛɛ ɲɛ bɛ garibu cayacogo la an senkɔrɔ. Denmisɛnninw b’u la, balikuw b’u la. A kɔlɔsira k’o caman de bɛ kunnafoniw lase kojugubakɛlaw ma. An t’a fɛ ka lagosili kɛ ; nka, garibu cayacogo bɛ se ka kɛ nɔgɔyasira ye, kojugubakɛlaw ka donwow sɔrɔ, hali n’o fɔli ka gɛlɛn lakanan tigilamɔgɔw ma.
O bɛ cogo min na, yɛrɛkunkalifayɔrɔ minnu filɛ jamana kɔnɔ, o caman fana ye kojugubakɛlaw dogoyɔrɔw ye. An b’a dɔn, i n’a fɔ Maliden bɛɛ b’a dɔn cogo min na, ko dugu caman tun bɛ kojugubakɛlaw ka maraw kɔnɔ fɔlɔ, nka o caman fana bɛ k’a yɛrɛ sɔrɔ sisan. O la, a ɲuman ye k’o cɛw n’a musow lasegin u bɔyɔrɔw la. Kumaɲɔgɔnya kɛcogo de b’o nɔgɔya. Misali la, an ka nsana dɔ b’a fɔ ko kuma fɔcogo de b’a ɲɛ walima k’a juguya.
Malidenw ka kan k’a to u hakili la, ko yɛrɛ tanga, o kɛcogo ɲuman dɔ ye jantonyɛrɛla ye. An ka hɛrɛ b’an sendonni na an yɛrɛ ka basigi sabatili la.
Dɔkala Yusufu JARA
Gamɛri A. DIKƆ
Esɔri sɛbɛnnijɛkulua
Dɔkala Yusufu Jara
Taamako cakɛdaw ka fɔ la, kasaara seereyasɛbɛn (PV) dilanni de bɛ waati jan ta. O de kosɔn k’u bɛ se ka dɔ da kalo kan tuma dɔw la fo ka se san ma, k’a sɔrɔ asurelen ma bila a hakɛ kɔnɔ.
Denmisɛnw bɛ ka kalan bila ka firi Kɔfilacɛ damanda kan Kangaba sɛrɛkili kɔnɔ kosɛbɛ sisan. Cɛmannin fara musomannin kan, u kɛlen bɛ ka Kɔfilacɛ damandaw fa tewu digɛn senni ani damanbɔgɔw koli kama sanu nɔfɛ. U bɛ firi dugukolo jalan kan i ko fɛn wɛrɛ, k’u jigi dalen to sa.
Kow gɛlɛyara Mali bolo. An tɛ se k’a fɔ fɔcogo wɛrɛ la n’o tɛ, Mali dɛsɛlen kɔ Santarafiriki la 0-0 kunun ntɛnɛn marisikalo tile 24 san 2025, kupudimɔni san 2026 ɲɛbila ntolantanw tile 6nan hukumu kɔnɔ.
Taamasiyɛnnanw jɔra Bamakɔ ani jamana marayɔrɔ caman faabaw la k’a daminɛ san 1992 la, walasa ka hakililajigin kɛ Malidenw ka wulikajɔba la demokarasi nɔfɛ.
Lajɛ in ɲɛmɔgɔya tun bɛ minisiriɲɛmɔgɔ Zenerali de diwisɔn Abudulayi Mayiga bolo. A y’a gɛlɛya cakɛdaw ma, minnu bɛna degedenw sɔrɔ, u ka baaradege sarati fɔ ka gɛlɛya u ye.
Denmisɛnninw (cɛmanw ni musomanw) bɛ nin laadalako in kɛ ni sunkalo ye tile 10 sɔrɔ. Laada min don, hakilimaw ka fɔ la, a bɛ ɲɔgɔndɛmɛn ani ku-ɲɔgɔn-kan hakilila de kofɔ.
