Mali bulonba kɔnyejεkulu ka ɔkutɔburukalo in sigili senfε, u bεε jεnna ni sariya n° 2023-25/PT-RM ye, min tara sεtanburukalo tile 29 san 2023, n’a bε wele Liputako-Guruma bεnkan. O min bolonɔbilala Bamakɔ sεtanburukalo tile 16 san 2023 Mali, Burukina Faso ani Nizεri fε. Bεnkan in tubabukan daɲε surun ye (AES) ye. Mali kεra jamana fɔlɔ ye k’a bolonɔbila.
Wa a hakilila bɔra Mali kɔkankow minisiri Abudulayi Jɔpu de la. O de kosɔn a tun bε bulonba kɔnseyejεkulu ɲεkɔrɔ k’a kɔkɔrɔmadon kunun ɔkutɔburukalo tile 9 san 2023. Jεkulu min ɲεsinnen bε kɔkankow ma, ani kɔkanmalidenw ni Afiriki donɲɔgɔnna ɲεnabɔlijεkulu, a tun ɲininnen don olu fε, u k’u hakilila di bεnkansεbεn in kan. Sabula a bε san tan caman bɔ bi, kojugubakεlaw dagalen don Sahelikungo kɔnɔ, ka basigibaliya sεbεkɔrɔ jonbolo (wara).
I t’i miiri ko jugu si la, kojugubakεla ninnu tε min kε : mɔgɔfaga, dɔrɔgufeere, dugujukɔrɔfεnw bɔli ani binkanniw. Dabali fεn o fεn tun tigεra k’o bε se ka kε fura ɲuman ye, o si jɔsen ma nkoolo faga. A dɔw yεrε kεra sababu ye ka basigibaliya juguya, ka politikiko fana cogoya sεbεkɔrɔ tiɲε Sahelinkungo kɔnɔ.
« G5 Sahel » sigira senkan san 2014 jamana duuru fε : Burukina Faso, Mali, Moritani, Nizεri ani Cadi. O laɲinin tun ye ka kojugubakε kεlε, ka hadamadenw an’u bolofεnw lakanan. Nka senkolajamana dɔw sendonni a ko la, jεɲɔgɔn dɔw ka musalaka, tɔndenjamana dɔw yεrε ka jijukɔrɔsaya, fangaw dafirili Mali, Cadi ani Burukina Faso, ka fara baarakεnafolo yεrε sɔrɔbaliya kan, « G5 Sahel » ma se ka mεεn si la.
O de kosɔn, Mali, Burukina faso ani Nizεri y’a ŋaniya k’u fangaw fara ɲɔgɔn kan, k’u disi da basigibaliya kεlεli la u koorilamini kɔnɔ. O badenya ni teriya hakili de bɔra ni « AES » ye u ka yεrεmahɔrɔnya yεrε-yεrε sɔrɔli, an’u ka jamanaw kelenya sabatili la, ka kojugubakε kεlε a kεlεcogo bεε la.
« AES » sigiliko la senkan, minisiri Abudulayi Jɔpu ka fɔ la, kow ye taacogo kura min ta kɔsa in na an ka jamanaw kɔnɔ, o y’a jira ko an bε jεkulu minnu kɔnɔ n’o ye CEDEAO, UEMOA ani BECEAO ye, olu tε ka bεn ni jamanadenw haminankow ye tuguni. A ɲεsinnen tε donɲɔgɔnna ma, k’a sababu kε senkola jamanaw kεli ye k’u ta u nkɔɔnɔ ma, k’u wajibi don u sagoladaw fε.
Gεrεntε min filε Nizεri kan, o b’a sεmεntiya ko jεkulu ninnu ma dabɔ u tɔndenw ka hεrε kama. Ka da nin kɔlɔsiliw kan, jamana saba ninnu y’a ŋaniya ka fara ɲɔgɔn kan, k’u yεrε dεmεn, k’a sɔrɔ u ma mɔgɔ wεrε juguya minε. U hami ye dɔrɔn, u ka jamanadenw ka se ka lafiya sɔrɔ. O ka fisa dɔw k’u malasa an senkɔrɔ ko demokarasi, k’an bolo n’an senw siri k’an bali ka yiriwali sira ta, k’an bali ka kε an yεrε sago ye.
Abudulayi Jɔpu ka fɔ la, nin y’a siɲε fɔlɔ ye Afiriki kɔnɔ, jamanaw ka jε ka yεrεlakanan fεεrε sigi senkan u yεrε ma, ka laban k’a jira, ko ni bin kεra o tɔndenjamana kelen kan, a b’i n’a fɔ bin kεra tɔndenjamana bεε kan.
Liputako-Guruma bεnkan laɲinin ye foroba lakanan ni kɔlɔsili sira dɔ cili ye an ni ɲɔgɔn cε, sigidalamɔgɔw ka lafiya kama. Jamana saba ninnu b’u sinsin bεnkan in kan, kojugubakε kεlεli siratigε la u koorilamini kɔnɔ.
A bε dabɔ fana, murutili min bε se ka fiɲε bila tɔndenjamanaw kelenya na, k’olu kunbεnni an’u tɔpɔtɔli nɔgɔya, ka sinsin sigikafɔ kan fɔlɔ n’o bε se ka dɔ ɲε a la. N’o tε ka fεn ɲε a la, u bε jε k’o tigiw kεlε, sango basigi ka se ka don jamanaw kɔnɔ. Ni dan karila tɔndenjamana kelen na, o ye dan karilen ye tɔndenjamana bεε la. U bε wuli k’u jɔ ɲɔgɔn fε k’o ɲεnabɔ ; hali n’o bε ɲεnabɔ ni fanga ye.
Bεnkan fεn o fεn bε ta « AES » kunkan, o ye jamana saba ninnu bεnkan ye. A baaraw waleyali musaka bε sɔrɔ u yεrεw ka bolomafaraw fε. Wa bεnkan in donni dayεlεlen don jamana bεε ye. Ni jamana wεrε minnu sago don ka fara bεnkan in jamana saba kan, o b’o laɲininsεbεn ci Mali ma. O b’o dajira jamana tɔw la, ka kεɲε ni bεnkan sariyasen 11nan kɔnɔko ye.
Kɔnseye 140 minnu tun bε kεnε kan sariyasεbεn in woteyɔrɔ la, o bεε jεnna n’a waleyali ye. Mɔgɔ ma ban a ma, fεn fana m’a sɔminε a ko la. A wote kεra u kεlen kɔ k’u kandi jamana ka san 2014 baarakεnafolo kan ; nka mɔgɔ wεrε tun t’o kεnε kan u kɔnseye dama kɔ.
Jedone Jama
Dɔkala Yusufu Jara
Minisiriw y’u ka laadalatɔnsigi kɛ araba sɛtanburukalo tile 10 san 2025, jamanakuntigiso la Kuluba. A ɲɛmɔgɔya tun bɛ Zenerali darimɛ Asimi Goyita bolo..
Walasa ka se ka dɔ fara jago ni baarabaw kɛli fanga kan diɲɛ silamɛdiinɛ tɔnba ni silamɛdiinɛ cakɛda min ɲɛsinnen bɛ jago yiriwali ma, ni jago ni izininko minisiriso ka jɛɲɔgɔnya ye, u bɛna baarabaw kɛli Afiriki kɔnɔ, o lajɛba 1lɔ kɛ k’a daminɛ desanburukalo tile 2 la ka s.
Sɛtanburukalo tile 22 wulikajɔw labɛn hukumu kɔnɔ jamana lakananbaaw fɛ, lakananbaaw ɲɛmɔgɔba ye laseli kɛ, k’a jira ko sira dɔw bɛ ka tigɛ Bamakɔ kɔnɔ, a daminɛna bi tarata la sɛtanburukalo tile 16 san 2025 sɔgɔmadaw fɛ..
Minisiriɲɛmɔgɔ ye balikukalan tɔgɔladon laɲɛnamayali lajɛ ɲɛmɔgɔya kɛ Bamakɔ lajɛkɛsoba Seyisebe (CICB) la. A ye hakililajigin kɛ, ko an bɛ don min na, a fasoden ɲɔgɔn ba caman ye balikukalan kɛ k’a sababu kɛ gɔfɛrɛnaman, sigidaw ani jɛɲɔgɔnw yiriwaliko la, olu ka c.
Kojugubakɛlaw b’a la ka bin tajidoni kamiyonbaw ni « Jara taransipɔri » kaarebaw kan sisan k’u tajiw bɔ. O ye k’a ɲinin ka jamana nafoloko don nkalama na. Ka da u ka nin binkannibaw kan, jamana lakananbaaw fana jɔlen b’u ɲɛ k’u ŋaniya jugu jigin u yɛrɛ kɔnɔ.
Supɛri kupu Asimi Goyita dako 5nan finali tanna kunun kari sɛtanburukalo tile 7 san 2025 Mamdadu Konate tɔgɔla farikoloɲɛnajɛkɛnɛ kan. A tun bɛ marayɔrɔ fila balontantɔnw cɛ : Kulukɔrɔ ani Moti. Moti delila k’a ta san 2022, Kulukɔrɔ tun delila k’a ta san 2024. Nin sen in na, Ku.
