Mali, Nizεri ani Burukina Faso, basigibaliya gεlεya b’u kan, kunnafoni lankolonw kεlε kɔnɔ, o fana talen bε k’u sεgεrε kosεbε, min ɲɔgɔnna tun ma deli ka kε fɔlɔ. O jamana ninnu ɲεmɔgɔw an’a sɔrɔdasi ɲεmɔgɔw ye o waleya in lagosili kε kunnafoni cakεdaw kan kosεbε ; kεrεnkεrεnnenya la, kunnafoni cakεda minnu dagayɔrɔ ye Erɔpu gun ye. U bε mɔgɔ dɔw labaara k’a sɔrɔ u t’a kalama, a dɔw fana b’a kalama, ka kunnafoni juguw labεn k’u cariin Sahelikugo kan, k’a ɲinin ka balahu senkɔrɔmadon, ka wariba minε o kunkɔrɔ. O de kosɔn jamana saba ninnu kodɔnnaw an’a kolatigεlaw, ka fara Afiriki mumε taw kan, u b’a la ka kunnafoni kolonw ni ɲumanw woloma ka bɔ ɲɔgɔn na, k’a ɲinin mɔgɔw k’u janto u yεrε la a ko la.
O siratigε la, fεεrεko ɲεɲininni cakεda kɔkankow ni diɲε tɔnbaw cε koɲεnabɔ minisiriso la, o ye ɲinnikεlaw, kunnafonidilaw, sannayεlεnkalandenw, gɔfεrεnaman tɔgɔla jɔyɔrɔbatigiw, mɔgɔ minnu tε politikitɔnw mɔgɔ ye, u fara ɲɔgɔn kan sibiridon nowanburuklo tile 19 san 2023, ka hakiljakbɔ kε n’u ye kunnafoni kolonw kunkan kεlε kɔnɔ. Kεrεnkεrεnnenya la, laɲinin ye ka hakilijakabɔ kε dabali ɲuman tigεcogo la ka sira da kunnafoni lankolonw ɲε sahelikungo kɔnɔ.
Furancεlafanga cεsiriko y’o waleya in ye. Gɔfεrεnaman minisiri duuru tun bε lajε in daminεni kεnε kan, i n’a fɔ mara ni desantaralizasɔn minisiri Kolonεli Abudulayi Mayiga, kɔkankow ani diɲε tɔnbaw cε koɲεnabɔ minisiri Abudulayi Jɔpu, jamana jɔli kura minisiri ka ɲεsin gɔfεrεnaman ni fangabulonw cε koɲεnabɔ ma Ibarahimu Ikasa Mayiga ani basigi ni siwiliw lakananni minisiri zenerali Dawudu Uludu Mahamedini.
FƐƐRƐ TIGƐLI KA SIRA DA KƐLƐ KƆNƆ KUNNAFONI LANKOLONW ƝƐ- Mɔgɔ o mɔgɔ ye kuma ta, a bεε y’a jira ko kunnafoni jɔyɔrɔ ka bon kosεbε kεlε kɔnɔ. Kεlεminεn nfamaba don a ɲεdɔnbaa bolo. A kεra fɔɲɔgɔnkɔ ye kεlε la walima nafoloko la, kunnafoni de b’a sebaaya di mɔgɔ ma. Wa ɲεsinnen bε kunnafoni ma bi Mali kama, ka fɔlenw ni kεtaw yεlεma u kun jugu kan. Bεε y’a faamuya fεn min bε Mali kɔnɔ bi, ani min kundalen bε Afiriki mumε kan. Juguw de b’a la ka nafoloba don kunnafoni lankolonw labεnni an’u carinni na Mali kɔ kan.
Minisiri Abudulayi Jɔpu y’a jira jamana saba ninnu cidenw na, ko an bε waati min na, fo an ka jε ka sira da kunnafoni lankolonw ɲε ; ka da a kan juguw ka laɲinin ye k’an lagosi k’an nege bɔ diɲεmaa na, ka se sɔrɔ an kan, k’an ka dugujukɔrɔnafolow ni sanfεnafolow k’u sago ye. O tε ɲε an ka labεn kɔ nin kεlε in na. N’an m’o kε, u laban k’an yεrε ka maku kε maramafεn ye, ka bila an yεrεw la. N’an t’o dɔn, fo an k’o dɔn.
Mɔgɔ wɔɔrɔ minnu ye kumaɲɔgɔnyaw kε, u bεε sinsinna kunnafoni jɔyɔrɔ kan kεlε kɔnɔ, an bεna a labεn cogo min na k’an disi da an juguw la. Zuli Dɔmunse ye kunnafonidila ye « Vox Africa » la. Ale y’a jira ko kunnafoni lankolon bεε bε labεn kunnafonidi cakεdaw fε, an hakili la ko minnu ɲɔgɔnna tε faamuyali la, ko dannaya b’u kan. A ko walasa an ka se ka sebaaya sɔrɔ kunnafoniko la, fo Afiriki kunnafoni cakεdaw ka kε an sinsinyɔrɔ ye an ka fεεrεw waleyali la. K’u senkɔrɔmadon ni nafolo ye. Jamanaw ɲεmɔgɔw fana k’u fanga k’u ye u ka kunnafoniw carinni na. A tun bε jamanakuntigi caman ɲεna ko walasa i ka lakkodɔn diɲεmaa fε, fo i ka kuma « RFI » la, walima diɲε kunnafonidi cakεdaba wεrεw la, k’u mako bɔ u senkɔrɔtaw la. O ye fili belebele ye.
Zuli Dɔmunse y’a ɲinin fana, an ka kunnafoni dilan an yεrε ye. Kunnafonidi cakεdaw de ka baara y’o ye. An bε waati min na, « American Press », « AFP » ani « Reuters », olu de sago bε kunnafoniko la diɲε kɔnɔ bi. U bε fεn bεε latigε. Afiriki kunnafoni cakεda 80 fo 90 b’olu de ka kunnafoniw ta k’u carin. Walasa ka se ka yεlεma don o cogoya in na, fo Afiriki ka kunnafoni cakεda ɲεnamaba dɔ sigi senkan a yεrε ye, i n’a fɔ « PANA » bε cogo min na. O de b’a to ni an bε se k’an sagolakow fɔ k’u kε. N’o tε, bɔcogo tε an na kunnafoniko la kεlε kɔnɔ.
Gawusu Darabo, ye kunnafonidila ye Mali kunnafoniko minisiri kɔrɔ fana don. Ale hakili la, ko a ɲuman ye ka ba don kunnafonidi cakεda la, min ye sinsinyɔrɔ ye. Ni siga donna kunnafoni min na, walima ka mɔgɔw dabali ban, u ka se k’o faranfasiya sɔrɔ kunnafonidi cakεda bolo, sinsin kεlen don min kan kosεbε. O ye fεεrε ye, min bε gɔfεrεnaman ka baara kεtaw mɔɔnɔbɔ. O la, gɔfεrεnaman fana ka kan k’a wasa don o cakεda la, a ka laseliw kama. Aminata Daramani Tarawele ye Mali minisiri kɔrɔ ye. Ale b’a ɲinin mɔgɔw fε, u k’u hakili jakabɔ kosεbε, u kana u sinsinyɔrɔ dan Nansaraw ka kunnafoni cakεdaw ka fɔlenw ma. U k’u wasa don u yεrεw taw la.
Fεn min ye kunnafoniko ye kεlε kɔnɔ, o cakεda jɔnjɔn ma tεmεn sɔrɔdasiw tɔgɔla ta kan. Nka a b’i n’a fɔ jamanadenw yεrε t’o ka fɔtaw jate kosεbε, « Dirpa » ɲεmɔgɔba Kolonεli-Mazɔri Suleyimani Danbεlε ka fɔ la. Ka sɔrɔ « Dirpa » sera ka wulikajɔ kε a ɲεma, ka na ni dannaya ye a kan n’a kεwale ye kunnafoniko la. A bε to ka kunnafoni di a nɔ gonin na. A t’a fε bilen, jamanadenw ka jamana kunnafoniw sɔrɔ kɔkan kunnafonidisow dama na.
Nka, walasa ka se ka jɔyɔrɔba sɔrɔ kunnafoniko la kεlε kɔnɔ, zenerali Mamadu Lamini n’a bε wele Loran Mariko, ni furancεlafanga jamanakuntigi lakananjεkulu kεrεnkεrεnnen ɲεmɔgɔba don, o hakili la, ko sahelikungo jamanaw ka kan ka sira dacogo jɔnjɔn labεn kunnafoni lankolonw ɲε. Walasa o ka se ka sabati, a tε ɲε n’an ma an kunntilennaw kε kelen ye kunnafoniko la.
Minisiri Ibarahimu Ikasa Mayiga ka fɔ la, kunnafoni cakεda dɔw kunnafonidilaw ye fεεrεbatigiw ye ; sabula u b’u ka jamanaw nafaw lakanan. O siratigε la, sanni an k’u jate kunnafonidilaw dɔrɔn ye, an ka kan k’u jate fεεrεbatigiw ye jamana tɔgɔ la, k’u bila o hakεw minεn kɔnɔ. O de ɲininnen don kunnfoniko la kεlε kɔnɔ.
Siga t’a la, nin lajε sera k’a to fεn min ye kunnafoniko ye kεlε kɔnɔ, faamuyako ɲuman ka se ka sɔrɔ o la, i n’a fɔ zenerali Satigi Moro Sidibe min ye fεεrεkow ɲεɲinnini cakεda ɲεmɔgɔba ye, o y’a laɲinin cogo min na.
Isa DANBƐLƐ
Dɔkala Yusufu Jara
Ni kumaɲɔgɔnya dɔgɔyara furu kɔnɔ, a bɛ fiɲɛ bila kowkɛcogo ɲuman na furu ɲɔgɔnw cɛ. Sigi gɛlɛyali sababu dɔw bɛse ka kɛ, ɲɔgɔn faamubaliya, yaafabaliya, erezo sosiyowkɔlɔlɔ ani k’i furu ɲɔgɔn jate i n’a fɔ nkunankunan tɛ mɔgɔmin na.
Kunnafoni, numeriki sɔrɔ ni fanga ka baara yɛlɛma kura minisiri ye Mali ka kunnafoni ni lagamuni cakɛda (Amap) ka baara kɛtaw wulili kura ye o ɲɛmɔgɔya kɛ kunun ntɛnɛn ɔkutɔburukalo tile 27 san 2025 Bamakɔ lajɛkɛsoba Seyisebe (CICB) la..
A bɛ tile caman bɔ sa, Mali faaba Bamakɔ tajiko gɛlɛya fanga ka bon yen, o bɛ ka jama dɔgɔya siraw kan k’u tonnen ton tajitayɔrɔw la. Nka o degun n’a ta bɛɛ, mɔgɔw b’a la k’u kologɛlɛya, ka muɲun a ko kɔrɔ, k’a ɲinin ɲɔgɔn fɛ halibi u k’u fanga kɛ kelen ye.
Gɔfɛrɛnaman ye kalanw jɔ fɔlɔ k’a daminɛ ɔkutɔburukalo tile 7 san 2025 jamana fan bɛɛ fɛ ; kalanw wulili kura ye kalo in tile 10 ye..
Ɲɔgɔndɛmɛn ani dɛnkɛrɛ kɛlɛli kalo hukumu kɔnɔ ani musow ka hɛrɛ ɲɛtaa kama, muso, den ni denbaya ɲɛtaa minisiri Madamu Jara Jɛnɛba Sanɔgɔ taara a ɲɛ da Sabalibugu sugu kan sibiri tɛmɛnnen in Bamakɔ faaba komini 5nan na..
Conseil des ministres.
