DUGU DUGUTIGIYA
San dugu tu tigεbaaw ye Tarawelew ye. U
ka kin ye Tarawelela ye. San dugu sigili ni sisan cε, o san hakε bε dɔn
a laadalako la. O tε dɔwεrε ye Sankεmɔn
kɔ. San o san u bε dalaba in mɔnni
kε. U ka fɔ la, Sankεmɔn daminεni ni bi
cε, o san 615 tun ye san 2015 ye. O la, an bε se k’a fɔ
ko San sigira san 1400 waatiw la. N’i ye minε k’o waati in ma, i bε se k’a fɔ
ko San sigili ni ɲinan cε, k’o ye san 617 ye.
DUGU BONYA
San ye dugu kɔrɔba
ye, wa dugu belebele fana don. Kin 11 de b’a kɔnɔ
an bε don min na : Lafiyabugu, Madina, Kayantonna, Farakɔrɔ,
Bagadaji, Dalan, Misiran, Karantela, Dabanin, Santoro ani Hamudalayi. San jama
ka ca. Dugu ye bεnkungo ye.
DUGU SIYAKO
San ka bεnkungoya de y’a kε siya caman
dugu ye. A tu tigεbaaw ye Tarawele Bamananw ye ; nka an bε don min na, San
siyako ye sorobaɲagami ye. A coogoyɔrɔ
bεnna Bamananw, Bɔbɔw, fulaw ani
Miyankaw bilisayɔrɔ ma ɲɔgɔn na min kε, o siya ninnu bε kolonsolen don ɲɔgɔn
na. Kan min fɔbaa ka ca bi kosεbε San dugu kɔnɔ,
o ye Bamanankan ye. Bɔbɔkan, Miyankakan
ani fulakan dalen b’o kan.
DUGU KA KOLOMIYA
San ye kolomi ye kabini waati jan. A bε Segu
marabolo kɔnɔ. Kafoda wolonwula b’a kɔnɔ :
Tεnεn, Si, Jeli, Kinparanna, Kasorola, Suruntula, ka fara San yεrε kan. O
kafoda ninnu bε kunnasigi min ka mara kɔnɔ, o bε welekafodatigi. Kafodatigiw fana
ka ɲεmaa ye kolomitigi ye. O bε San kube kɔnɔ.
DUGU KA
KAFODAYA
Mali ye mara
cεmabɔli fεεrεw daminε san 1997 waatiw la. O ye dugu misεnnin-galodaw de ko
ye ; n’o tε, duguba-galodaw tun bε Mali kɔnɔ kɔrɔlen. O duguba-galoda dɔ
ye San galoda ye. San kεra duguba-galoda ye san 1958, k’a sɔrɔ Mali bε wele
Sudan Faransε. O galotigi fɔlɔ sigira galotigiya la san 1958. Mɔgɔ 17 wεrε fɔra
o kɔ. Galotigi minnu sigira San kunna, o ye :
Biyε san 1958
Zεngedu san
1959
Umaru Bore san
1959 - (07 /10/1961)
Yɔrɔ Jalo san
1961 - (08/03/1965)
Lamini Watara
san 1965 - (01/01/1966)
Mohamεdi Zubɔyi
san 1966 - (05/05/1968)
Babu Joni san
1968 - (02/05/1969)
Yakuba
Tarawele 1969 - (18/08/1970)
Babu Joni 1970
- (21/11/1975)
Salifu
tarawele san 1975 - (03/06/ ?
Sεki Ture san
1975 - (12/11/1978)
Safunε
Tarawele 1978 - (06/05/1980)
Nuhun Mɔrikε
Tarawele san 1980 – (02/01/1991)
Zan Fanse Male
san 1991 - (11/07/1993)
Isaka Jalo san
1993 - (04/05/1997)
Isaka Jalo san
1997 - (29/07/1998)
Amadu
Abudulayi Kojo san 1998 - (16/07/ ?)
Sina Umaru
Tarawele san 2009 - (29/05/ ?)
Dugu hakε min
bε San galodugu kɔnɔ o ye 6 ye ka fara San yεrε n’a kin 11 kan. O duguw
filε : Bugudara, Siyεnso, Bɔgɔsonin, Biɲεnso, Paridala, ani Bεnεcεɲi.
Dɔkala Yusufu Jara
Ciden minnu bε Malidenw yεrε dama cε sigikafɔba kεnε kan, u y’a ŋaniya kumaɲɔgɔnya sigikafɔ in da ka yεlε kojugubakεlaw ye, ka silamεdiinε dungew don an n’u cε kɔrɔfɔw la. U y’a ɲinin fana, ko ka kuranko gεlεya furakε joona walasa hakilisigi ka na mɔgɔw la.
Faso tɔgɔla sigikafɔba min daminεnen filε, o bεna kε sababu ye Malidenw ka kumaɲɔgɔnyaw kε u ni ɲɔgɔn cε ka furaw dajira gεlεya kofɔlenw na. A ka kan ka se ka hadamadenya juru caanin an cε, ka dɔ fara ku-ɲɔgɔn-kan fanga kan ani ka na ni bεn kutaala jan ye..
Furancεlafanga jamanakuntigi Kolonεli Asimi Goyita ye laseli kε tarata awirilikalo tile 30 san 2024, ko gɔfεrεnaman bε sεnε kεfεn minnu di, tεmεn bε kε n’o ye. O siratigε la, angεrε (ire) kg50 bɔrε ye sefawari dɔrɔmε ba fila ani kεmε seegin (d2 800) ye, farafinnɔgɔ kg50 .
San o san mεkalo tile 1lɔ ye baarakεlaw tɔgɔladon ye diɲε kɔnɔ. O hukumu kɔnɔ, Mali baarakεlaw lafasatɔn minnu bε UNTM jεkuluba kɔnɔ, olu ye yεrεjirataama kε jamana ka yεrεmahɔrɔnya kεnεba kan. A kεra kεnε ye, min kɔrɔfɔw bolila hadamadenya basigili ni ɲεtaa laɲini.
Mali sɔrɔdasiw ye kojugubakεla Hugo faga Indelimani kεlεdaga la Gawo mara la. Kabini Mali y’a ŋaniya k’a mεru don Irisijamana na sɔrɔdasiko nasira la, an ka lakananbaaw b’a la ka sebaayaw sɔrɔ dɔrɔn kojugubakεlaw kan..
UNTM biro kura mɔgɔ ye 53 ye. U ye lahidu ta, ko furakεcogo ani laɲinin minu kεra a ka sigikafɔw senfε, olu bεna kε sisinnan ye sarati kura in kɔnɔ.
