Diɲɛ tɔnba bolofara min ɲɛsinnen bɛ kɛnɛyako ma (OMS), o y’a jira ko sigarɛti sisi bɛ mɔgɔ faga. Mɔgɔ minnu tɛ sigarɛti minbaaw ye, olu tɛ a sisi fɛ ; wa u y’a ɲinin sigarɛti minni ka dabila jama na. I bɛ mɔgɔ caman ye ka sigarɛti min jama na k’a sisi jugu fiyɛ mɔgɔw kan a ka di u ye cogo min na. Kasɔrɔ sariya N° 10-033 tara zuluyekalo tile 12 san 2010, ka sigarɛti ni sira feereli an’u minni kɔn jama na.
Sariya in sariyasen 15 bɛ sigarɛti minni kɔn lajɛkɛnɛw, ɲɛnajɛkɛnɛw, dumunikɛyɔrɔw, siyɔrɔw, foroba bolifɛnw, sinimansow, tajifeereyɔrɔw, foroba ni kɛnyɛrɛye ani sigidaw kɛnɛyasow la.
A minni kɔnnen don fana foroba ni kɛnyɛrɛye furafeereyɔrɔw, foroba ni kɛnyɛrɛye fura lamarayɔrɔw, foroba cakɛdaw birow, denlamarayɔrɔw ni denmisɛnninw dalajɛyɔrɔ tɔw, pankurunjiginkɛnɛw n’a sow kɔnɔ. Sariya in sariyasen 20 b’a jira ko : «mɔgɔ o mɔgɔ mana minɛ sigarɛti ni sira minni na jamamayɔrɔw la, a bɛ ɲangi. A ka kaso kuntaala b’a ta tile 15 la ka yɛlɛn, ani alimani sefawari dɔrɔmɛ ba kelen fo ba duuru (d1 000, d5 000) sarali, walima ɲangicogo in dɔ lakelen, sariyasen 15 min kofɔra sanfɛ n’o kɔnɔko sɔsɔra.
ƝANGILIW ƝƐSIGILEN DON-Sariya ni politiki kalanni Iniwɛrisite ɲɛmɔgɔba-dankan Musa Moyizi Sangare ye hakililajigin kɛ, ko foroba kɛnɛw ɲɛmɔgɔw de ka kan k’u janto u ka yɔrɔw la kosɛbɛ san 2010 zuluyekalo sariya sariyasen 15 waleyali kɔlɔsili la. A ka fɔ la, ni sariyasen in sɔsɔra ɲangilicogo minnu ɲɛsigilen don a sariyasen 20 kɔnɔ, olu ka waleya o yɔrɔnin bɛɛ la. O siratigɛ la, a b’a ɲinin foroba yɔrɔw ɲɛmɔgɔw fɛ, u ka lafaamuyaliw kɛ ani ka sɛbɛnw nɔrɔ o yɔrɔ masinaw na k’a jira ko sira ni sigarɛti tɛ min yan. A ka yɔrɔw fana dantigɛ u ye u minyɔrɔko kama.
Foroba yɔrɔw ɲɛmɔgɔw ka kan ka dabali bɛɛ tigɛ sariya labatoli kama a ɲɛma. Ani k’a jira mɔgɔw la, ko sariya in sariyasen 5 b’a fɔ ko «faso tɔgɔ la, sira kɛlɛli jɛkulu mɔgɔw ye foroba ni kɛnyɛrɛyew, sigidaw, jɛkulu minnu tɛ politikitɔnw ye, kɔkanmalidenw ani jɛkulu wɛrɛw ka cidenw ye ; wa o jɛkulu in ka baara kɛcogo dantigɛlen don dekere dɔ fɛ». Musa Moyizi Sangare ka fɔ la, o jɛkulu in ka kan ka sɔrɔ foroba ni kɛnyɛrɛye cakɛda bɛɛ la. N’a tɛ yɔrɔ min na fɔlɔ, a ka kan ka sigi yen sariya labatoli kama.
Idirisa Tarawele ye lakɔlikaramɔgɔ ye min bɛ sigarɛti min kabini a san 7. Ale dalen b’a la ko sigarɛti sisi ka jugu mɔgɔ tɔw fana ma foroba kɛnɛw kan. A ko n’ale b’a fɛ ka sigarɛti min waati o waati la, a b’a mabɔ jama na ; nka k’o gɛlɛya fana ye min ye, i tɛ yɔrɔ si dantigɛlen ye an ka jamana kɔnɔ, sigarɛti ka kan ka min yɔrɔ min na.
Usumani Jɔpu tun sigilen bɛ gaba kɔrɔ foroba cakɛda dɔ la. Ale y’a jira ko a b’a la k’a yɛrɛ bɔ sigarɛti bolo sisan o bɛ san damadɔ bɔ ; n’o tɛ k’ale tun ye sigarɛti kanubaaba ye ; a kɔni tun t’a kalama ko sigarɛti minni kɔnnen don foroba yɔrɔw la. Nka a kɔni b’a dɔn ko, ko ɲuman tɛ. Ni sariya talen don a ko la, a ɲuman ye o ka labato a ɲɛma. A y’a jira ko sigarɛtiminna dɔ ka kɛcogo juguya foroba kɛnɛw kan, o ye baasiba ye. Mɔgɔ wɛrɛ y’a jira foroba cakɛda dɔ la, ko a ɲuman ye ka lafaamuyali fanga bonya sariya in kunkan, ani ka sɛbɛnw nɔrɔ yɔrɔw la, sigarɛti man kan ka min yɔrɔ minnu na.
DUSUKUNDIMIBAATƆ CAYALEN BƐ KOSƐBƐ- Amadu Kɔnɛ ye jatebɔla dɛmɛnbaa ye foroba cakɛda dɔ la, sigarɛtiminnaba fana don. Kasɔrɔ denmisɛn san 37 in ka fɔ la, sariya min bɛ sigarɛti minni kɔn foroba yɔrɔw la, o ye ko ɲuman ye ; sabula ko mɔgɔ wɛrɛ man kan ka bana lase mɔgɔ tɔw ma n’a kɛcogo jugu ye. Ale hakilila ni sigarɛti ni ɲɛnamininfɛn tɔw kɛlɛli erezo (Relutas) Mali kɔnɔ, o ɲɛmɔgɔ Abubakari Hamidu ta ye kelen ye. A y’a jira ko teliya ka kan ka kɛ yɔrɔw dantigɛli fɛ sigarɛtiminnaw ye.
Sigarɛti kɛlɛli kotigi OMS la, o y’a jira ko Maliden 80% t’a kalama ko sigarɛti minni kɔnnen don foroba kɛnɛw kan. A ko jɛkulu fɛn o fɛn ɲɛsinnen bɛ sigarɛti kɛlɛli ma, OMS bɛ dɛmɛn don o la, ani ka dɛmɛn don gɔfɛrɛnaman na sariya in waleyali kama.
Pr Yakuba Toloba ye dusukundimi banaw dɔnbaa ŋana ye Pɔnse dɔgɔtɔrɔsoba la ; ale b’a dɔn a ko bɛ cogo min na. A ka fɔ la, sigarɛti ka jugu kɛrɛfɛ mɔgɔw ma ka tɛmɛn a minbaaw kan. Sira bɛ min da hadamaden kan a k’o de da ka bon kosɛbɛ. A y’a jira ko dusukundimitɔ cayara kojugu an ka jamana kɔnɔ ɲinan, k’a sababu kɛ sira ye ka tɛmɛn san tɛmɛnnen kan ; sabula ko banabaatɔ saba o saba, i b’a sɔrɔ 1 ka bana ju ye sira ye.
A y’a jira ko sira bɛ sisan, fogonfogolabanaw juguya. N’o bana ninnu ma sidɔn joona u bɛ kasaara kɛ. Dɔgɔtɔrɔba in ka fɔ la, banabaatɔw bɛ se kɛnɛyaso la tuma min na, o b’a sɔrɔ bana bɛ ɲinin ka bolo kɛɲɛ. Ni dun (kansɛri) ye nkɔɔnɔ ani fogonfogo sɔrɔ, o ye ko juguba ye hadamaden ka kɛnɛyako la. Pr Yakuba Toloba ka fɔ la, ni nin bana suguya fila in dɔ ye mɔgɔ sɔrɔ diɲɛ kɔnɔ ani kɛrɛnkɛrɛnnenya la Mali kɔnɔ, u furakɛli faralen don Ala la ; n’o tɛ fura jɔnjɔn t’u la bi fɔlɔ. Wa a ko sigarɛti minko jugu de ka telin k’u lase mɔgɔ ma.
O siratigɛ la, jamana ɲɛmɔgɔw ka kan k’u cɛsiri kosɛbɛ sira kɛlɛli fɛ, a minbaaw kana u ka kasaara yɛlɛn a minbaliw la.
Dɔkala Yusufu JARA
Sinɛ TARAWELE
Dɔkala Yusufu Jara
Taamako cakɛdaw ka fɔ la, kasaara seereyasɛbɛn (PV) dilanni de bɛ waati jan ta. O de kosɔn k’u bɛ se ka dɔ da kalo kan tuma dɔw la fo ka se san ma, k’a sɔrɔ asurelen ma bila a hakɛ kɔnɔ.
Denmisɛnw bɛ ka kalan bila ka firi Kɔfilacɛ damanda kan Kangaba sɛrɛkili kɔnɔ kosɛbɛ sisan. Cɛmannin fara musomannin kan, u kɛlen bɛ ka Kɔfilacɛ damandaw fa tewu digɛn senni ani damanbɔgɔw koli kama sanu nɔfɛ. U bɛ firi dugukolo jalan kan i ko fɛn wɛrɛ, k’u jigi dalen to sa.
Kow gɛlɛyara Mali bolo. An tɛ se k’a fɔ fɔcogo wɛrɛ la n’o tɛ, Mali dɛsɛlen kɔ Santarafiriki la 0-0 kunun ntɛnɛn marisikalo tile 24 san 2025, kupudimɔni san 2026 ɲɛbila ntolantanw tile 6nan hukumu kɔnɔ.
Taamasiyɛnnanw jɔra Bamakɔ ani jamana marayɔrɔ caman faabaw la k’a daminɛ san 1992 la, walasa ka hakililajigin kɛ Malidenw ka wulikajɔba la demokarasi nɔfɛ.
Lajɛ in ɲɛmɔgɔya tun bɛ minisiriɲɛmɔgɔ Zenerali de diwisɔn Abudulayi Mayiga bolo. A y’a gɛlɛya cakɛdaw ma, minnu bɛna degedenw sɔrɔ, u ka baaradege sarati fɔ ka gɛlɛya u ye.
Denmisɛnninw (cɛmanw ni musomanw) bɛ nin laadalako in kɛ ni sunkalo ye tile 10 sɔrɔ. Laada min don, hakilimaw ka fɔ la, a bɛ ɲɔgɔndɛmɛn ani ku-ɲɔgɔn-kan hakilila de kofɔ.
