Sigikafɔba Malidenw yεrε dama cε : Tεmεnsira kura, bεn siniɲεsigi kura

Sigikafɔba dɔ kεli Malidenw yεrε dama cε, o ci min dira furancεlafanga jamanakuntigi fε a ka san kura laseli kɔnɔ jamanadenw ye, o y’a jira ko Alize bεnkan bεn ni lafiya sɔrɔli la Mali kɔnɔ, o banna. Hali n’i y’a sɔrɔ o bεnkan in kεra sababu ye ka kεlε jɔ jamana lakananbaaw ni marifatigikuluw cε, minnu y’u bolonɔ bila a sεbεn na ; nka, a ma se ka bεn sinsin a ɲεma an ka jamana kɔnɔ.

Jamana ɲεmɔgɔw kεlen k’a kɔlɔsi ko bεnkan in tε se ka waleya, k’a sababu kε balanw ye a kɔnɔ marifatigikuluw fε minnu y’u bolonɔ bila a sεbεn na, u y’a ŋaniya ka sira kura bɔ bεn sɔrɔli la .

Sigikafɔba kolatigεkulu ɲεmɔgɔ Usumani Isufi Mayiga ka fɔ la ntεnεndon feburuyekalo tile 26 san 2024, sigikafɔba Malidenw yεrε dama cε, sigi kεlen don k’a kɔnɔ, k’o bεna kε sababu ye ka fɔkabεn cogoyaw dantigε a ɲεma jamana kɔnɔ. Sigikafɔ dajirali Malidenw yεrε dama cε jamanakuntigi Asimi Goyita fε, o kεra ka da bεn sɔrɔbaliya kan ka kɔkanjamana dɔw tεgε birilen to a ɲεma. Olu de tun y’u yεrε dama kε cεfɔla ye a ko la, k’u mako bɔ jamanadenw nafaw la, gεlεya b’olu minnu kan. O kεra bεn kεli kuntilennasεbεn kan, o lajε daminεni kεnε kan.

A dɔnnen ko Alize bεnkan min labεnna ni diɲε tɔnba ka diibi-diibi ye, n’o tεna se ka waleya, bi, Malidenw bε k’u yεlεma k’u ɲεsin fεεrε kura ma, min b’a to u ka se ka kuma ɲɔgɔn ye, ka jε ka bεn sɔrɔli sira ɲuman ta. O kεcogo ye kumaɲɔgɔnya ye u ni ɲɔgɔn cε k’a sɔrɔ dunan si sen ma don a la, Mali gεlεya kɔlɔsibaa caman sen ka don a la ; i n’a fɔ dεmεndonjεkulu min bε wele Angilεkan na « Crisis group ».

Laselisεbεn min gansera feburuyekalo tile 20 san 2024, a jirala o kɔnɔ, ko o dεmεndonjεkulu in de y’a ɲinin segin ka kε sigikafɔ ma, walasa Mali kɔrɔnfεla gεlεya ka se ka ban.

Ɲininikεkulu in ka fɔ la, Kidali dugu bɔɔsili kojugubakεlaw la Mali sɔrɔdasiw fε, o bε se ka kε se sɔrɔli ye sɔrɔdasi kunda ani politiki nasira la, nka, o t’a bali garijεgε kura ka di sigikafɔ ma. « International Crisis Group » y’a jira ko sigikafɔ ɲininni Malidenw yεrε dama cε kɔsa in na, o min dajirala furancεlafanga jamanakuntigi fε san 2023 banwaati la, o ye ko minεta ye, min bε fɔkabεn fisaya ni kεlε ye. O de ye bεn kuntaala jan sɔrɔcogo ye.

Alize bεnkan tun ye ko labεnnen ye, kεlεɲɔgɔnw tun jεnna ni min ye, kabini a bolonɔbilali san 2015 ; nka, a waleyali sennasumayana, wa a balila k’a sababu kε ko gεlεn dɔw ye a kɔnɔ.  « International Crisis Group » ye hakililajigin kε furancεlafanga dakun fɔlɔ kan, ko ɲεtaako dɔw tun sɔrɔla Alize bεnkan waleyali la. Nka ka da balanw hakε caya kan bεn sɔrɔli sira kan, Mali ɲεmɔgɔw wajibiyara ka sira kura ta.

Mali sɔrɔdasiya sannayεlεnni ani jamana ka fanga bolili fan bεε fε, o de ganganna yɔrɔ bεε la. Dɔ farali Mali ni Irisijamana ka jεɲɔgɔnya fanga kan, o sera k’a to dɔ fana ka fara sɔrɔdasiw fanga kan kεlε la. Foosili ka bɔ sahelikungo kεlεbolo (G5 Sahel) kɔnɔ, Faransi kεlεbolo Barikani ani nansarala kεlεbolo Takuba taali ka bɔ an ka jamana kɔnɔ, ka fara Minusima taali kan, o nana ni kεlε bunnenw ye Mali sɔrɔdasiw ni marifatigikuluw n’u dεmεnbaa kojugubakεlaw cε, minnu yεrε y’u bolonɔ bila bεnkansεbεn na. O kεlε bunnen fεn o fεn, Mali sɔrɔdasiw y’u sebaaya ta ; O de bangera Kidali bɔɔsili la nowanburukalo tile 14 san 2023. O dugu in tun kεlen bε jamana faralaw ni kojugubakεlaw dagayɔrɔba ye kabini san 2012.

YƐRƐ MINƐ YƆRƆ DƆW LA- Mali ɲεmɔgɔw ye jεɲɔgɔnyasira caya ni sahelikungo jamanaw ka tɔnba AES sigili ye senkan. O ye lafasali bεnkan ye Burukina Faso, Mali ani Nizεri cε. O jamana saba ye laseli kε san 2024 zanwuyekalo banwaati la, k’u y’u foosi ka bɔ Afiriki tilebinyanfan nafoloko tɔnba (Cedeao) la, ka da a kan k’o kεlen bε fεn jugu ye u nafaw ma. Hali ni Mali sɔrɔdasiw fanga ka bon bi ka tεmεn marifatigikulu jamana faralaw ni kojugubakεlaw kan, kεlεw ma ban pewu u ni ɲɔgɔn cε jamana yɔrɔ dɔw la. Caman kɔni bɔra u ka dansagonwalew la Kidali bɔɔsilen u la. Jamana ma se ka basigi a ɲεma fɔlɔ halibi. Sigikafɔba Malidenw yεrε dama cε, o bε sɔn ka nɔgɔya don basigibaliya la kosεbε jamana yɔrɔ bεε la, ni kεlεɲɔgɔn bεε jεnna ni marifa dabulu jiginni ye.

Jamana bsigili o cogo la, Alize bεnkan de dεsεra o la bεn ni fɔkabεn sɔrɔli la, san 9 a bolonɔbilalen kɔfε. « International Crisis Group » ye hakililajigin kε, ko Alize bεnkan tun dabɔra bεn sɔrɔli kama Mali kɔnɔ ni desantaralizasɔnko walangatali ye ani ka marifatigikuluw ka mɔgɔw ta ka fara jamana lakanankuluw mɔgɔw kan. Nafoloko porozew waleyali fana tun b’a la jamana kɔrɔnyanfan fε, ka fara yεlεma kuraw ani dabali tigεtaw kan kiiriko ni fɔkabεn nasira la jamana kɔnɔ.

Nka kabini Alize bεnkan bolonɔbilala, marifatigikulu minnu yεrε y’o kε, ka fara kɔlɔsilikεlaw kan, olu y’u yεrε minε a yɔrɔ dɔw la ; « International Crisis Group » b’o la. Mɔgɔ caman y’a jira ko diɲε fɔkabεnkulu ɲεmɔgɔya dili Alizeri ma, k’o tεna bange ɲuman na ; sabula k’o bεna a ɲinin ka bεnkan in tintin Mali kan ten a cogo la, k’a sɔrɔ a ma hali waati di kεlεɲɔgɔnw ma, yεrεminεyɔrɔ minnu b’a kɔnɔ, k’a sɔrɔ olu m’a ɲinin ka bεn a kan k’olu bɔ a kɔnɔ. O de kosɔn, a tun tεna kε wasako ye fan fila si kelen bolo ; wa a ma se ka sanga sɔrɔ.

Marifatigikulu minnu bε wele jihadikεlaw, ka fara kulu wεrε minnu ma sɔn ka fara CMA ni kulu dɔ in kan, u ma sɔn k’olu sendon Alize bεnkan tali la.

« International Crisis Group » y’a jira ko siwili kunda, jεkulu caman wulila k’u jɔ u yεrε ye san 2012 jamana kɔrɔnyanfan minεnen jamana faralaw n’u dεmεnbaa kojugubakεlaw fε, u y’u ka nisɔngoya jira ; kεrεnkεrεnnenya la Gawo mara la, musojεkulu dɔw ni politikimɔgɔ dɔw y’a jira k’u ma jate Alize bεnkan tali la. Sigikafɔba Malidenw yεrε dama cε, o bε sɔn ka kε Alize bεnkan dεsεkow furakεli ye ni siniɲεsigiko kuraw ye fɔɲɔgɔnkɔ banni na politiki kunda. Fɔɲɔgɔnkɔ bε minnu cε, a bε kε sababu ye u k’u sinsin sigikafɔba in kan bεn sɔrɔli la, sanni u k’u yεrε saman kεlε nafantan nɔfε.

Sigikafɔba kura in tεmεnsiraw bε ka dantigε. O siratigε la, ko saba dajiralen don furancεlafanga ɲεmɔgɔw la « International Crisis Group » ka fɔ la : sigikafɔba ni jamana jama fangamaw ye, sigikafɔba ni marifatigikulu jamana farala minnu y’u bolonɔ bila Alize bεnkansεbεn na. O b’a to u ka se ka ɲininkali kεrεnkεrεnnenw kε k’u jaabi ; i n’a fɔ marifa bilali marifatigikuluw fε, an’u ka kεlεdenw tali ka fara jamana lakanankuluw kan, ani sigikafɔba ni marifatigikulu bεε ye ; hali jihadikεla minnu bε jamana kɔnɔ.

« International Crisis Group » hakili ye kεlεɲɔgɔn bεε ka segin sigikafɔ ma. A kɔni sago tε min ye, o ye fura sɔrɔli ye gεlεya in na ni politikikow ye ; sabula o kuntaala ka jan, a farati fana ka bon. O de y’a to ni Alize bεnkan dεsεra ka nɔ bɔ, n’o bilala kεrεfε bi. Sigikafɔ ye bεn kuntaala jan sɔrɔli fura ye jamana kɔrɔnyanfan fε. N’o sira in minεna, jamana ɲεmɔgɔw bεna se ka dɔ fara u ka sɔrɔdasiya sebaaya sɔrɔlenw fanga kan ani ka yεlεma ɲuman don u garijεgε la basigi kuntaala jan sɔrɔli la politiki kunda Mali kɔnɔ. A bε sɔn ka kε sebaaya sɔrɔli ye tariku kɔnɔ ni faraɲɔgɔnkan ani fɔkabεn kuntaala jan ye Malidenw cε.

Jedone JAMA

Dɔkala Yusufu JARA